از نیویورک تا وین؛ مذاکرات هسته ای در فضایی جدید

به گزارشامیدبه نقل از ایرنا، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران و کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که نمایندگی گروه ۱ + ۵ را نیز برعهده دارد، دو روز پیش توافق کردند که دور جدید مذاکرات هسته ای امروز(پنجشنبه) در نیویورک برگزار شود.

این دور از مذاکرات ایران و گروه ۱ + ۵ قرار است در سطح وزرای خارجه برگزار شود.
با این وصف، جان کری وزیر خارجه آمریکا، ویلیام هیگ وزیر خارجه انگلیس، لوران فابیوس وزیر خارجه فرانسه، گیدو وستروله وزیر خارجه آلمان، سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه و وانگ یی وزیر خارجه چین در این نشست به همراه کاترین اشتون حضور خواهند داشت.

در این نشست محمدجواد ظریف وزیر خارجه، سیدعباس عراقچی معاون حقوقی و بین الملل وزیر خارجه، مجید تخت روانچی معاون اروپا و آمریکای وزیر خارجه ترکیب تیم مذاکره کننده ایران را تشکیل می دهند.

وزیر خارجه ایران در خصوص اهمیت این نشست گفته است: امروز مذاکرات ۱ + ۵ برای اولین بار در ۸ سال گذشته، در سطح وزرای خارجه تشکیل می شود. این یک شروع است، که برای نشان دادن اراده سیاسی برای حرکت به سمت حل موضوع همزمان با مجمع عمومی تشکیل می شود اما وزرای ۱ + ۵ هم مثل بنده برنامه های فشرده ای دارند و لذا نمی توان توقع داشت که این جلسه طولانی باشد و یا مذاکرات در این جلسه به نتیجه برسد.

ظریف افزوده است: از همین حالا جلسه بعدی برای اواخر مهر در مقر اروپایی ملل متحد در ژنو برنامه ریزی شده است. به هر حال امیدوارم شروع خوبی برای رسیدن به یک راه حل جامع باشد.

یک مقام نزدیک به هیات مذاکره کننده ایران نیز گفته است فضای مذاکراتی بین ایران و ۱ + ۵ نسبت به گذشته به طور کامل دگرگون شده است.

وی تاکید کرده است: براساس این دگرگونی، مذاکرات هسته ای نه در شکل و نه در محتوا نمی تواند در مسیر گذشته حرکت کند.

این مقام مسوول تصریح کرد: باید چارچوب های مفهومی و رویکردهای عملیاتی جدید تعریف شود که نتیجه آنها یک بازی برد - برد باشد.

این مقام نزدیک به هیات مذاکره کننده هسته ای ایران گفت: این بازی جدیدی است که قواعد جدید مربوط به خود خواهد داشت و هدف آن رسیدن به یک نقطه مشترک مورد توافق دو طرف است.

** دیپلماسی جدید هسته ای
حسن روحانی رییس جمهوری ایران اخیرا از دیپلماسی جدید هسته ای رونمایی و تاکید کرد که این موضوع باید در یک بازی برد - برد، حل و فصل شود.
روحانی با بیان اینکه حقوق ایران باید در چارچوب معاهده ان پی تی حفظ شود، بر غنی سازی در خاک ایران در چارچوب بین المللی و تحت نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی تاکید کرد.
رییس جمهوری ایران با اشاره به اینکه ایران آماده گفت و گوی جدی با دنیا، گروه ۱ + ۵ و آژانس است، تصریح کرد: ما برای بازی برد - برد آماده ایم.

** کارشناسان چه می گویند؟
کارشناسان معتقدند که سیاست خارجی عرصه بازی با حاصل جمع مثبت و بازی برد - برد است و راه حل موضوع هسته ای ایران نیز در نتیجه مثبت برای هر دو طرف نهفته است.

به عقیده آنها در مذاکرات آتی گروه ۱ + ۵ با ایران باید بسته پیشنهادی جدیدی روی میز قرار گیرد که شامل تمامی خواسته های طرفین باشد.

کارشناسان با اشاره به اینکه ایران و غرب هرکدام دو خواسته اصلی دارند، پیشنهاد می کنند که مجموع این چهار خواسته در بسته پیشنهادی جدید ارایه و بررسی شود.

دو خواسته اصلی غرب، تعهد ایران به داشتن شفافیت و حداکثر سطح همکاری با آژانس بین المللی انرژی اتمی و تضمین برای منحرف نشدن برنامه های هسته ای به سمت سلاح در آینده است که در موارد متعددی تهران این موضوع را عملی کرده است.

دو خواسته اصلی ایرانی ها نیز به رسمیت شناختن حقوق ایران در غنی سازی اورانیوم تحت پیمان گسترش سلاح های هسته ای و برداشتن تحریم ها است.

به عقیده کارشناسان بازی برد - برد در موضوع هسته ای این است که دو پیشنهاد غرب به طور مساوی در برابر دو پیشنهاد ایران قرار بگیرد و در مذاکرات برای زمان بندی گام های متقابل طرفین، توافق شود.

** از نیویورک تا وین
مذاکرات وزرای خارجه ایران و گروه ۱ + ۵ در حالی قرار است امشب در نیویورک برگزار شود که ساعاتی پس از آن نیز قرار است دور جدید مذاکرات ایران و آژانس در وین آغاز شود.
کارشناسان معتقدند توافق ایران و گروه ۱ + ۵ در نیویورک درباره گام های طرفین، تاثیر مثبتی بر مذاکرات وین خواهد گذاشت.

یوکیا آمانو مدیرکل آژانس دو هفته پیش در نشست فصلی شورای حکام تاکید کرد که آژانس به همکاری سازنده با دولت جدید ایران برای حل و فصل مسایل باقی مانده از طریق دیپلماتیک متعهد است.

آمانو در گزارش جدید خود آمادگی آژانس را برای تدوین مدالیته ای شفاف با هدف کاهش هرگونه سوء تفاهم احتمالی با ایران اعلام کرده است.

ایران و آژانس تاکنون ۱۰ دور مذاکره کرده اند. علی اکبر صالحی رییس کنونی سازمان انرژی اتمی در سال ۱۳۹۰ در زمانی که مسوولیت وزارت امور خارجه را برعهده داشت در راستای همکاری، پیشنهاد تدوین مدالیته جدیدی را مطرح کرد که سنگ بنای دور جدید مذاکرات شد.

طبق مدالیته یا برنامه عمل سال ۲۰۰۷ یا همان سند INFCIRC / ۷۱۱، شش مساله باقیمانده آزمایشات پلوتونیوم، سانتریفیوژهای پی یک و پی دو، منشاء آلودگی، سند اورانیوم فلزی، پلونیوم ۱۱۰ و معدن گچین در سال ۲۰۰۸ حل و فصل شد و مدیرکل قبلی آن را به شورای حکام گزارش کرد.

هر چند آمانو، مدالیته ۲۰۰۷ را کامل اعلام نکرد، ولی ایران برای نشان دادن حسن نیت خود وارد مذاکراتی شد که هدف آن دستیابی به مدالیته جدید بود.

یک ماه پس از طرح این پیشنهاد از سوی صالحی، هرمان ناکارتس معاون پادمان مدیرکل آژانس که معمولا ریاست تیم مذاکره کننده این نهاد با تهران را برعهده دارد، به دعوت جمهوری اسلامی در یک سفر پنج روزه از تاسیسات هسته ای ایران بازدید کرد.

ناکارتس درآن سفر همراه معاونین خود از نیروگاه اتمی بوشهر، تاسیسات غنی سازی نطنز و فردو، تاسیسات اصفهان شامل کارخانه تولید میله های سوخت و نیز رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک و کارخانه تولید آب سنگین اراک بازدید کرد.

در آن سفر، جمهوری اسلامی ایران برای نشان دادن حسن نظر خود در اقدامی بی سابقه حتی اجازه بازدید از سایت تحقیق و توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته را نیز به معاون مدیرکل داد.

ناکارتس درآن سفر، دو دستور کار مذاکراتی اعمال ترتیبات پادمان در تاسیسات فردو و دیگری پیگیری موضوع مطالعات ادعایی را داشت.

وی بهمن ماه سال ۱۳۹۰ نیز به عنوان رییس گروه مذاکره کننده آژانس برای حضور در دور اول گفت وگوها، سفر سه روزه ای به تهران داشت.

سه هفته پس از آن نیز(اول اسفنده ماه ۱۳۹۰)، ناکارتس برای حضور در دور دوم گفت و گوهای ایران و آژانس سفری دو روزه به تهران انجام داد.

پس از آن، چند دور مذاکرات در وین برگزار شد تا اینکه اول خرداد ماه سال گذشته آمانو سفری یک روزه به تهران داشت که ناکارتس نیز دراین سفر وی را همراهی کرد.

مذاکرات برای دستیابی به مدالیته جدید در وین و تهران ادامه یافت، ولی از نشست شورای حکام در آذر ماه سال گذشته این گفت وگوها وارد مرحله جدیدی شد.

مدیرکل آژانس در آن نشست تاکید کرد که این نهاد در پی توافق با ایران در مورد یک مدالیته برای حل و فصل موضوعات باقی مانده است.

آمانو با اشاره به اینکه آژانس قویا مصمم به گفت وگو است، تصریح کرد: فرصت حل و فصل دیپلماتیک موضوع هسته ای ایران فراهم شده است و همه باید از آن استفاده کنیم.

در پی این اظهارنظر آمانو، هفتمین دور مذاکرات در تهران برگزار شد. ناکارتس که ریاست تیم هفت نفره آژانس در این دور از مذاکرات را برعهده داشت، هنگام بازگشت به وین تاکید کرد که انتظار داریم دیدگاه شکل یافته در مذاکرات را نهایی و بلافاصله اجرایی کنیم و همچنین ابراز امیدواری نمود مذاکرات آتی به تدوین مدالیته حل و فصل موضوع منجر شود.

براساس توافق طرفین، دور هشتم مذاکرات ۲۷ دی ماه سال گذشته در تهران برگزار شد، ولی باز هم توافق نهایی مدالیته جدید عملی نشد.

هرچند ناکارتس هنگام بازگشت به وین اعلام کرد که مذاکرات ادامه می یابد، ولی در عین حال گفت که با توجه به برخی اختلاف نظرها در این دور گفت وگوها، نتوانستیم مدالیته جدید را نهایی کنیم.

نهمین دور مذاکرات ایران و آژانس اتمی بهمن ماه سال گذشته در تهران برگزار شد، ولی باز هم مدالیته جدید نهایی نشد و دهمین دور مذاکرات نیز ۲۵ اردیبهشت در وین برگزار شد که نتیجه ای نداشت.

در پی آن، آمانو در نشست شورای حکام در خرداد ماه سال جاری تاکید کرد که مذاکرات به یک دور باطل افتاده است، موضوعی که علی اصغر سلطانیه نماینده پیشین ایران در آژانس نیز بر آن صحه گذاشت.

هنوز چند روز از این اظهار نظر آمانو نگذشته بود که با پیروزی حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری ایران، تغییر در معادلات ظاهر شد.

آمانو در نخستین اظهارنظر پس از انتخابات ایران تصریح کرد که مدیریت آژانس متعهد به ادامه مذاکرات با رییس جمهوری آینده ایران است و دو هفته پیش نیز در نشست شورای حکام بر این تعهد آژانس تاکید کرد.
دور یازدهم مذاکرات ایران و آژانس در حالی قرار است پنجم مهر ماه در وین برگزار شود که علی اصغر سلطانیه جای خود را به رضا نجفی سفیر و نماینده جدید ایران در آژانس داده است.

دیپلمات ها در وین امیدوارند در فرصت جدیدی که با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید فراهم شده است، ایران و آژانس بتوانند به توافقات مهمی دست یابند.

به عقیده آنها توافق وزرای خارجه ایران و گروه ۱ + ۵ در نیویورک و مشخص شدن گام های متقابل طرفین، می تواند بن بست مذاکرات ایران و آژانس را بشکند.