|
|
کدخبر: ۱۴۷۱۰۱

سلامت > عمومی - همشهری آنلاین: چرا هنگام گریه، اشک از چشم جاری می شود؟ ماهیت و انواع اشک چیست؟

مجله چشم در همشهری آنلاین

مایعی که در فرآیند گریه تولید می شود، اشک نام دارد. مایعی که باعثتمیزی و شستشوی سطح چشم، ضدعفونی شدن چشم ها، لغزنده کردن چشم ها برای حرکت آسان کره چشم و پلک ها، جلوگیری ازخشک شدن چشم ها و پلک ها، ایجاد ارتباط میان انسان ها، دفع مواد تجمع یافته حاصل از فرآیند پاسخ به استرس و… می شود؛ چیزی جز اشک نیست.

بدون این مایع؛ چشم ها دچار سوزش، خارش و قرمزی، احساس غبار، حساسیت به نور، از دست رفتن شفافیت قرنیه، ایجاد زخم در قرنیه، عفونت های مکرر و شدید، وبالاخره دچار خشکی چشم و در نهایت نابینایی می شویم.

ساختار اصلی اشک شامل سه لایه مجزا به ترتیب زیر است:

- لایه موکوس(mucous):داخلی ترین لایه اشک است. چسبناک و لزج بوده و از موسین تشکیل یافته است. این لایه توسط سلولهای ملتحمه و قسمت داخلی پلک ها ترشح می شود. این لایه قرنیه را می پوشاند تا یک لایه آبگریز برای پخش و گسترش یکنواخت لایه آبی فراهم آید. این لایه اشک را روی سطح چشم می چسباند. بدون این لایه، اشک به صورت قطره های ریز در خواهد آمد.

- لایه آبی(aqueus):این لایه ۹۰ درصد اشک را تشکیل می دهد و حاوی آب و دیگر مواد نظیر پروتئین های لاکتوفرین، لیزوزیم و لیپوکالین، الکترولیت ها، آنتی اکسیدانها و برخی ویتامین ها است. این لایه عمدتا توسط غدد اشکی ترشح می شود. وظایف این لایه شامل اکسیژن رسانی به سطح چشم، مبارزه با عفونت توسط آنتی بیوتیک های طبیعی(لیزوزیم و لاکتوفرین)، صاف کردن سطح چشم، شستن چشم ها ازسلول های مرده، گردوغبار، مواد محرک و حساسیت زا است.

- لایه(چربی) لیپید(lipid):این لایه روغنی است و خارجی ترین لایه اشک را تشکیل می دهد. این لایه توسط غدد می بومین(meibomian) که در لبه پلک های فوقانی و تحتانی واقع می باشند ترشح می شود. این لایه با ایجاد یک حایل آبگریز از تبخیر لایه اصلی اشک(لایه آبی) جلوگیری می کند. وظایف دیگر این لایه شامل افزایش کشش سطحی و جلوگیری از سر ریز شدن اشک از پلک ها و لغزنده کردن چشم و تسهیل عمل بازو بسته کردن پلک ها است.

غدد اشکی(lacrimal glands):غدد اشکی در گوشه خارجی چشم ها و پشت پلک های فوقانی قرار دارند. غدد اشکی هر کدام به اندازه یک بادام بوده و ۲ سانتی متر طول دارند. مایع اشکی از طریق ۶-۱۲ مجرای کوچک ترشحی به فضای میان چشم و پلک فوقانی وارد می شود. با هر بار باز و بسته کردن چشم ها اشک ازمجاری ترشحی غدد اشکی مکیده شده و به سمت مجرای اشکی - بینی که به صورت دو سوراخ بسیار ریز در گوشه داخلی چشم ها قرار گرفته هدایت می شود در انتها اشک به کیسه اشک و سپس به حفره بینی می ریزد. به همین علت است که هنگام گریه کردن ممکن است دچار آبریزی بینی شد.

انواع اشک:

- اشک پایه(basal tears):در چشمان پستانداران سالم قرنیه پیوسته(۲۴ ساعته) توسط اشک های پایه خیس و تغذیه می شود. این اشک باعثلغزنده شدن چشم ها و شستشوی چشم ها از ذرات خارجی می شود. مایع اشک حاوی آب، موسین، چربی، لیزوزیم، لاکتوفرین، لیپوکالین، ایمنوگلوبولین ها، گلوکز، سدیم کلراید، کلراید پتاسیم، آنتی اکسیدان ها، برخی ویتامین أها است.

- اشک رفلکس(reflex tears):هر چیزی که باعثتحریک و یا خشک شدن چشم شود، می تواند تولید این نوع اشک را افزایش دهد. این نوع اشک به طور غیر ارادی و در پاسخ به مواد محرک چشم نظیر ذرات خارجی، گرد و غبار، آلرژن ها، پاتوژن ها و مواد محرک دیگری همچون بخار پیاز، گاز اشک آور و افشانه فلفل ترشح می شود. این اشک ها سعی می کنند تا مواد محرک و آزار دهنده را از چشم ها پاک کنند. باد شدید و نور شدید خورشید نیز می تواند باعثتولید اشک رفلکس شود. این اشک بیشتر آبکی بوده و از لیزوزویم و ایمنوگلوبولین بیشتری برخوردار است.

- اشک احساسی و یا گریه(emotional tears / crying):این اشک هنگام احساساتی شدن انسان ها(استرسهیجانی) و یا احساس درد فیزیکی ترشح می شود. آغازگرهای هیجانی این نوع اشک معمولا خشم، اندوه، شادی، ترس، شوخ طبعی و ناکامی می باشند. ترکیبات شیمیایی این نوع اشک با ترکیبات دو اشک قبلی متفاوت است. اشک احساسی حاوی هورمون ها و پروتئین های بیشتری است. این اشک حاوی هورمون های پرولاکتین، هورمون رشد، آدرنوکورتیکوتروپین، آندروفین و فلز منگنز است.

آیا اشک و گریه کردن مختص انسان ها است؟

برخی معتقدند به غیر از انسا نها؛ فیل ها و گوریل ها نیز می توانند، گریه کنند اما نه به پیچیدگی گریه انسان.

حیوانات دیگر اغلب هنگام درد کشیدن، وارد شدن اجسام خارجی در چشم ها و یا خشک شدن چشم ها دچار اشک ریزی می شوند. حیوانات(به ویژه نوزادان آن ها) بصورت آوایی و مانند نوزادان تازه متولد شده گریه می کنند بدون تولید اشک.

اطلاعات جالب توجه در خصوص اشک:

- غدد اشکی روزانه در حدود ۲ قاشق پر چایخوری اشک تولید می کنند.

- شور بودن اشک عمدتا به علت وجود کلراید سدیم و پتاسیم در اشک است. میزان نمک موجود در اشک با میزان نمک پلاسمای خون برابراست.

- از آنجایی که جنین نیز در درون رحم قادر به گریه کردن است، بنابراین گریه کردن نمی تواند یک رفتار آموختنی باشد. اما فرهنگ، سن، جنسیت، فرآیند اجتماعی شدن، شخصیت، روابط و بافت اجتماعی همگی می توانند در شکل بیان گریه تعیین کننده باشند.

- PH اشک اندکی قلیایی و خود اشک ترش و شور مزه است.

- سرفه شدید، استفراغ، احتقان بینی، آلرژی بینی، التهاب یا عفونت بینی و یا چشم و اختلالات عصبی نیز می تواند باعثاشک ریزی شوند.

- گریه کردن در برخی فرهنگ ها عملی کودکانه و غیر موقر محسوب شده و گریستن در انظار عمومی قبیح است.

- اشک ریزی هنگام خمیازه کشیدن و یا خندیدن، به علت وارد شدن فشار به غدد و کیسه اشکی است. علت دیگر آن می تواند این مسئله باشد که غدد اشکی تحت کنترل سیستم عصبی خود مختار هستند. این سیستم عصبی تمام کارکردهای غیر ارادی را کنترل می کند. هنگامی که این اعصاب تحریک می شوند(هنگام خمیازه) غدد اشکی نیز اندکی تحریک می شوند.

- بسیاری از افراد به علت مبتلا بودن به خشکی چشم قادر به گریه کردن نیستند. اما دراختلال دیگری که در پی اسیب های مغزی ایجاد می شود، فرد ممکن است بطور مداوم برای ساعت ها بدون علت گریه کند.

- علت سوزش و اشک ریزی چشم ها هنگام خرد کردن پیاز به علت وجود آنزیم ها و آمینو اسید سولفوکساید موجود در سلول های پیاز است. آمینو اسید سولفوکساید توسط آنزیم های پیاز به سولفینیک اسید تبدیل می شود، که بسیار ناپایدار بوده و فورا به گازی فرار تبدیل می شود. هنگامی که این گاز با آب درون چشم(اشک) ترکیب می شود تولید اسید سولفوریک ملایمی را می کند که باعثسوزش و اشک ریزی می شود و با افزایش تولید اشک بدن سعی می کند تا اسید سولفوریک را رقیق کرده و از چشم ها بشوید.

چرا گریه؟

- نوزادان از گریه به عنوان ابزار بقا استفاده می کنند. گریه کودکان یک وسیله ارتباطی با مادر بوده و از طریق آن طلب کمک می کنند. علل اصلی گریه نوزادان گرسنگی، پوشک خیس، کثیف و یا نامناسب، نیاز به نوازش، درد ناشی از گاز معده یا روده، سرما و گرمای شدید، کسالت و بی حوصلگی، استرس، گوش درد، محیط پر ازدحام، درد، جلب توجه و… است.

- علل گریه افراد بزرگسال شامل؛ غم و اندوه(۴۹%)، شادی و خوشی(۲۱%)، خشم(۱۰%)، همدردی(۷%)، اضطراب(۵%) و ترس(۴%) است.

- انسان ها برای تحت تاثیر قرار دادن و برانگیختن احساسات و ترحم دیگران نیز متوسل به گریه می شوند.

گریه و اشک ریختن چه فوایدی دارد؟

- هنگامی که دچار استرس هیجانی می شویم، مغز و بدن شروع به تولید ترکیبات شیمیایی و هورمون های خاصی می کند. گریه کمک می کند تا این ترکیبات شیمیایی زائد که نیازی به آنها نیست از بدن حذف شوند.

- اشک های احساسی در واقع مواد سمی ای که در پی استرس هیجانی در خون تجمع می شوند را از بدن دفع می کنند.

- اشک های احساسی سطح منگنز بدن را کاهش می دهند. این مواد معدنی بر روی خلق و خو تاثیر مستقیم می گذارد. غلظت منگنز اشک احساسی ۳۰ برابر بیشتر از منگنز موجود در خون است.

- اشک احساسی نسبت به اشک پایه و رفلکس حاوی ۲۴ درصد پروتئین آلبومین بیشتری است.

- گریه مانند ادرار و تعریق باعثحذف مواد سمی و محصولات زائد بدن می شود.

- گریه یک مکانیسم رایگان، طبیعی و قدرتمند برای کنار آمدن با درد، استرس و اندوه است.

- هورمون هایی که پس از استرس در بدن انباشته می شوند به حد سمی رسیده و باعثتضعیف سیستم ایمنی بدن و دیگر فرآیندهای بیولوژیک می شوند. اشک های احساسی به عنوان دریچه اطمینان برای قلب عمل می کنند.

- ترکیباتی که حین استرس در بدن جمع می شوند با اشک خارج می شوند. همین امر باعثکاهش استرس می شود. این مواد شامل آندورفین(lucine - enkephaline)، که در کنترل درد موثر است، پرولاکتین که در تنظیم تولید شیر نقش دارد و آدرنوکورتیکوتروپین(ACTH) می شود که یک نشانگر مهم استرس است. سرکوب گریه و اشک باعثافزایش استرس می شود.

- گریه نه تنها باعثارتقای سطح سلامتی فرد می شود، بلکه در افزایش حس تعلق در گروه نیز تاثیر گذار بوده و موجب افزایش حضور و دخالت دیگران در تامین رفاه فرد می شود. اشک ها یک روش موثر در ایجاد ارتباط بوده و در برانگیختن حس همدردی و دلسوزی سریع تر ازهر ابزار دیگری عمل می کنند.

- گریه در کاهش و جلوگیری از بیماری های مرتبط با استرس موثر است.

- خنده و گریه دو ابزار کارآمد در کاهش استرس و رهایی از احساسات منفی هستند.

- هنگامی که گریه سرکوب می شود، هیجانات رها نمی شوند و خصایص شخصیتی مخرب همچون پرخاشگری بروز می کنند.

- به باور دانشمندان سرکوب و امتناع از گریه کار معقولی نیست. اما افرادی که از مورد انتقاد قرار گرفتن، مشاجره با دوستان، مواجهه با ناکامی های کوچک فورا شروع به گریستن می کنند، باید به روانشناس مراجعه کنند. چراکه معمولا علت اصلی این نوع گریه ها اعتماد به نفس پایین و یا مشکلات روانی مزمن در فرد بوده و بایستی فرد تحت درمان قرار گیرد.

- انسان ها پس از گریه از لحاظ جسمی و روانی احساس بهتری می کنند و در واقع سبک و خالی می شوند.

- گریه یک ابزار برقراری ارتباط است یک زبان جهانی برای درخواست کمک و حمایت اجتماعی است.

- گریه کمک می کند به آزاد سازی اندورفین ها به جریان خون. آندورفین ها ترکیبات شیمیایی ای هستند که باعثبهبود خلق و خو و تسکین درد می شوند.

آیا مردان و زنان به صورت یکسان گریه می کنند؟

زنان ۴ تا ۵ برابر بیشتر از مردان گریه می کنند. ۵.۴ بار در ماه ولی دختران و پسران تا قبل از بلوغ به یک میزان گریه می کنند، چراکه ترشح هورمون پرولاکتین که باعثتحریک تولید اشک می شود به یک میزان در هر دو جنس تولید می شود. پس از بلوغ میزان ترشح پرولاکتین که در تولید و تناوب گریه موثر است در زنان ۶۰ درصد بیشتر از مردان می شود.

غدد اشکی مردان از لحاظ ساختاری متفاوت و کوچک تر از غدد اشکی زنان است. شاید یکی از دلایل بیشتر گریه کردن زنان نیزهمین مسئله باشد. یکی دیگر از علل بیشتر گریه کردن زنان باورهای فرهنگی است که اجتماع گریه کردن زنان را بیشتر مورد پذیرش قرار می دهد.

مردان آرام، بدون صدا و با اندکی اشک گریه می کنند. بطوری که معمولا کاسه چشمان آنها از اشک پر می شود، اما به ندرت اشک به گونه ها سرازیر می شود. اما زنان معمولا پر سرو صدا و با اشک های فراوان گریه می کنند. مردان اغلب در نتیجه احساسات مثبت و زنان پس از درگیری و مشاجره با دیگران و یا در نتیجه احساس بی کفایتی گریه می کنند.

با تمام این تفاصیل؛ همچنان علت و فرآیند اشک های احساسی مبهم و راز آلود باقی مانده است. و پرسش های بدون پاسخ در این زمینه بسیار است. پرسش هایی مانند؛ چنانچه گریه کردن به منظور کاهش استرس طراحی شده، پس فلسفه اشک شوق و شادی چیست؟ و یا اگر گریه یک وسیله ارتباطی با دیگر همنوعان است پس چرا انسان ها در خلوت و تنهایی خود نیز گریه می کنند؟ یا گریه برنامه ریزی شده برای رسیدن به یک مقصد چیست؟ و…

دانشمندان برای رسیدن به پاسخ چنین پرسش هایی سالیان سال است که در حال تحقیق و مطالعه هستند، ولی گویا انسان، این موجود دو پا بسیار پیچیده تر از دانش محدود دانشمندان است.

ارسال نظر

پربیننده ترین

آخرین اخبار