|
|
کدخبر: ۲۵۴۴۲

یک استاد اقتصاد پول و بانکداری در تشریح نقش بانک ها و موسسات پولی و مالی برای مقابله با تحریم ها و حمایت از تولید گفت: صندوق توسعه ی ملی فرصت ارزشمند، بی بدیل و تاریخی برای توسعه ی کشور است.

به گزارشامیدبه نقل از تسنیم، تحریم های بین المللی غرب علیه ایران این روزها محل بحثهای بسیاری است. برخی از کارشناسان در این باره معتقدند: هر چه زودتر باید برای دور زدن این محدودیت ها اقدامات مقتضی صورت گیرد. یکی از چالش های این روزهای اقتصاد ایران تأمین مالی واحدهای تولیدی صنعتی در شرایط تحریم است. سؤال این است چگونه باید منابع مالی واحدهای تولیدی را در شرایط تحریم تأمین کرد؟ احمد میرخانی استاد بازنشسته دانشگاه که اقتصاد پول و بانکداری تدریس می کرد، در خصوص نحوه سرمایه گذاری در شرایط تحریم توضیح می دهد.

*به نظر شما نقش نهادهای مالی در بخش تولید چیست؟
نهادهای مالی به طور کلی در چند حوزه می توانند به بخش تولید کمک کنند. به طوری که به روزرسانی و ارتقای تکنولوژی، حمایت از صادرات محصولات تولیدی، حمایت و کمک در بازاریابی محصولات و حمایت مالی از جمله مهم ترین نقش هایی است که از نظر تئوریک نهادهای مالی در زمینه ی حمایت از تولید می توانند بر عهده گیرند.
مهم ترین نقش بانک ها در قبال تولید و به طور کلی بخش صنعت، فراهم نمودن تسهیلات بانکی و همچنین در اختیار قراردادن اطلاعات برای تصمیم گیرهای مناسب می باشد. البته در این بین نقش بانک های تجاری با بانک های توسعه با هم متفاوت است. نقش بسیار کلیدی و بالقوه ی بانک های تجاری در حمایت از تولید و توسعه ی صنعتی، در ارتباط میان این نوع بانک داری و بنگاه های اقتصادی کوچک و متوسط تبلور می یابد. این نوع بنگاه ها هم به تأمین مالی از راه وام گرفتن نیازمندند و هم برای مدیریت کسب وکار خود به اطلاعات نیاز دارند. بانک های تجاری در این زمینه نقش مهمی می توانند بر عهده گیرند.
بانک های توسعه ای نیز نقش های مختلف و چندگانه ای دارند به گونه ای که مجموعه ای از فعالیت های متنوع را در حوزه های تبلیغات، نظارت، مراقبت و حمایت از توسعه ی صنعتی و تولید انجام می دهند. مهم ترین نقش بانک های توسعه ای «نقش محرک در توسعه ی اقتصادی» است. تأمین سرمایه ی مورد نیاز برای توسعه ی صنعتی و تولید از راه حقوق صاحبان سهام(و نه صرفاً اعطای وام و تسهیلات) یکی از مهم ترین وظایف این بانک ها تلقی می گردد. این سرمایه ها برای ایجاد تأسسیات تولیدی جدید و یا توسعه ی تأسسیات موجود به کار برده می شود. تأمین مالی یا سرمایه گذاری در این حوزه ها به طور معمول یک سرمایه گذاری بلندمدت است و زمان زیادی می طلبد تا به تجاری سازی محصول و کسب سود و بازده منتهی شود.
این در حالی است که اغلب سپرده گذاران به این گونه سرمایه گذاری ها به دلیل ماهیت ریسکی بودن آن چندان علاقه ای ندارند و بیشتر به منافع کوتاه مدت تر توجه می کنند. از این رو صرف تکیه به بخش خصوصی نمی تواند راهکار اساسی برای تأمین مالی توسعه ی صنعتی باشد.
حتی اگر بتوان سرمایه هایی با نگرش کوتاه مدت را به توسعه ی صنعتی و تولید جذب کرد، مسئله ی بغرنج بعدی این است که چگونه می توان این نوع سرمایه ها را به طور متعادل به تمامی بخش های مورد نیاز سوق داد. از این رو تأسیس بانک های توسعه ای برای تأمین مالی صنعت و تولید ضرورتی انکارناپذیر و اساسی محسوب می شود. با توجه به این نکات، بخش مالی باید به گونه ای طراحی شود که مجموعه ای از مؤسسه ها، منابع تأمین مالی و ابزارهای مالی را در بر گیرد که با این مجموعه بتوان بین انتظارات سرمایه گذاران و سپرده گذاران در قبال دوره ی سر رسید، نقد شوندگی، ریسک و نرخ های بازده، یک پل و حلقه ی ارتباطی ایجاد نماید.

*تحریم های اخیر چه تأثیری بر وظایف بانک ها و نهادهای مالی گذاشته است؟
تحریم ها به طور کلی دو تأثیر اصلی بر وظایف بانک ها دارند. نخست، می توانند در اجرای درست وظایف ذاتی بانک ها مانع ایجاد نمایند. از این رو بانک ها و نهادهای مالی باید بتوانند بر این موانع غلبه نمایند. دوم، با توجه به اینکه تحریم ها در درجه ی اول بخش صنعت و تولید را مورد هدف قرار می دهند، از این جهت نیز وظایف بانک ها و نهادهای مالی دست خوش تغییرات می شوند. عمده ی این تغییرات با توجه به فلسفه ی وجودی بانک ها قابل تبیین است.
اگر بپذیریم مهم ترین وظیفه ی یک بانک تجاری حمایت از بنگاه های کوچک و متوسط است و حمایت از بنگاه های بزرگ و توسعه ی صنعتی نیز بیشتر در حوزه ی فعالیت بانک های تخصصی طبقه بندی می شود، درک جایگاه و نقش بانک ها در شرایط تحریم چندان دشوار نخواهد بود.
به هر حال اگر در شرایط عادی(غیر تحریم) مهم ترین نقش بانک ها و اصولاً فلسفه ی وجودی آن ها حمایت از تولید است، طبیعتاً در شرایط تحریم که تولید مورد حمله و هجمه قرار می گیرد، نقش حمایتی بانک ها ابعاد مهم تر و دقیق تری می یابد و از حمایت صرف معمول به نقش دژ دفاعی مستحکم در مقابل حمله ارتقا می یابد. سنگرها و دژهای دفاعی در مقابل حملات و تهاجم های تخریبی دشمن برضد زیر ساخت های توسعه ای و تولید توسط بانک ها و نهادهای مالی ایجاد می شوند.

*آیا مرجع تأمین مالی برای تولیدکنندگان بانک ها هستند یا نهادهای دیگری هم وجود دارند که می توانند این کار را انجام دهند؟ به طور کلی، روش های تأمین مالی چیست؟
در بخش بنگاه های کوچک و متوسط که اتفاقاً مهم ترین بخش توسعه ی اقتصادی را تشکیل می دهند، مهم ترین مرجع تأمین مالی، تسهیلات بانک ها می باشد که در قالب وام(رایج در نظام بانک داری ربوی) و یا در قالب تسهیلات(عقود اسلامی) انجام می پذیرد. اما در بخش بنگاه های بزرگ و توسعه ی صنایع عظیم علاوه بر بانک ها، بازار سرمایه نقش کلیدی بر عهده دارد. در این بخش نقش بانک ها از تسهیلات دهنده به سرمایه گذار ارتقا می یابد و بانک ها در زمینه ی تأمین مالی تولید به کمک بازارهای سرمایه می شتابند.

*در سیستم نهادهای مالی، نهادهای مالی غیردولتی مانند بانک های خصوصی چه نقشی را می توانند برای تسهیل امور تولید کنندگان ایفا کنند؟
همان طور که در تبیین نقش بانک ها در تأمین مالی گفته شد، سرمایه گذاران در تصمیم های خود به شاخص های نقد شوندگی، ریسک، بازده و دوره ی سر رسید یا بازدهی توجه می نمایند. بانک های خصوصی به نوعی نماینده ی سرمایه گذاران خصوصی هستند که قبل از اینکه دغدغه ی اصلی آنان تولید یا توسعه باشد به طور ذاتی مهم ترین اولویت آن ها بهره مند شدن از مزایای سرمایه گذاری خود در قالب افزایش ثروت خویش است.
از این رو نمی توان از این گونه بنگاه های اقتصادی توقع داشت که در هر زمینه ای از تولید وارد سرمایه گذاری شوند. بسیاری از حوزه های تولیدی و صنعتی بسیار پر ریسک بوده و دوره های بازگشت سرمایه ی بسیار طولانی دارند که ورود به این حوزه های سرمایه گذاری انگیزه های فراتر از کسب سود یا افزایش ثروت را می طلبد. از این رو می بایست یک نگرش عمومی یا دولتی به طور حتم پشتوانه ی تأمین مالی از این گونه صنایع قرار گیرد.
بنابراین به نظر می رسد از بانک های خصوصی بیشتر می توان توقع داشت که بخشی از تأمین مالی بنگاه های کوچک و متوسط را در قالب اعطای تسهیلات بر عهده گیرند. البته این قاعده به صورت کلی مطرح می شود و در عمل ممکن است برخی از زمینه های تولید بتواند علایق این بانک ها را به خود جلب نماید.

*درخصوص نقش صرافی ها نیز توضیح دهید. آیا این بخش نیز می تواند در سرمایه گذاری ها موثر باشند؟
صرافی ها در این بین نقش مستقیم ندارند. به هر حال واسطه ی انتقال وجوه به خارج کشور و تأمین ارز هستند که به دلیل نقش واسطه ای، نمی توان برای آنان نقش تأمین مالی کننده لحاظ نمود. اما صرافی ها می توانند در تسهیل فرآیندها نقش ایفا نمایند.

*تحریم ها باعثشده است که برخی از تولیدکنندگان کالاهای خود را به دلیل افزایش ریسک و هزینه گران تر تولید کنند. آیا بانک ها با ارائه ی تسهیلات ارزان تر می توانند به ارزان شدن کالاهای تولیدی کمک کنند؟ آیا ارائه ی تسهیلات ارزان تر در حال حاضر برای بانک ها مقدور است یا نه؟
هزینه ی تأمین مالی معمولاً جزو بهای تمام شده ی کالای تولید شده یا فروخته شده محسوب نمی گردد. چرا که ارتباط مستقیم با تولید ندارد؛ بلکه جزو هزینه هایی است که از سود عملیاتی کسر می شود؛ بنابراین به طور مستقیم در ارزان یا گران تمام شدن کالای تولیدی نقشی ندارد بلکه بیشتر در توجیه پذیری اقتصادی سرمایه گذاری ها و عملکرد بنگاه های اقتصادی برای صاحبان سهام آن تأثیرگذار است.
هر چند سهمی از هزینه ی مالی نیز در تعیین قیمت نهایی محصولات مورد توجه قرار می گیرد. از طرف دیگر بانک ها در صورتی می توانند تسهیلات ارزان تر ارائه بدهند که منابع خود را ارزان تر کسب نمایند و این امر در صورتی قابل تحقق است که تعادل مشخصی در بخش های مختلف اقتصادی بین ریسک، بازده و هزینه ی سرمایه وجود داشته باشد. از این رو در کل، نرخ تسهیلات در مباحثعلمی به عنوان یک شاخص برای مدیریت بهای تمام شده ی تولید و قیمت گذاری محصولات محسوب نمی گردد.

*به نظر شما به طور کل چند درصد مشکلات تولیدکنندگان متأثر از نوسانات نقدینگی است؟
یک نکته ی اساسی در این زمینه باید مورد توجه قرار گیرد و آن لزوم نگرش جامع و سیستماتیک به این مقوله است. به عبارت دیگر مدیریت بنگاه های اقتصادی، صنعتی و تولیدی جنبه های مختلفی دارد که با هم در ارتباط تنگاتنگ هستند. اگر در بخش تولید از منابع به طور مناسب استفاده نشود و تکنولوژی به روز نباشد و نیروی کار دچار ضعف باشد و… محصولی تولید می شود که از کیفیت مناسب برخوردار نخواهد بود و قیمت تمام شده ی آن بالا خواهد بود.
از این رو در بازار نیز مورد اقبال مشتریان قرار نخواهد گرفت. نبود رضایت مشتری به معنای از دست دادن بازار است. از دست دادن بازار، کاهش فروش و کاهش نقدینگی را ایجاد می نماید. کاهش نقدینگی، مشکلاتی در تأمین مواد اولیه و پرداخت دستمزدها و… ایجاد می کند. مشکل در تأمین مواد اولیه و پرداخت هزینه یعنی توقف تولید و… توجه داشته باشید، مجموعه ای از فرآیندها و مراحل در هم تنیده که بروز مشکل در هر کدام از این حلقه های زنجیره ی مدیریت بنگاه های تولیدی می تواند دور باطلی از مشکلات عدیده ی دیگر را ایجاد نماید. بنابراین برای آسیب شناسی مشکلات تولید باید نگرشی جامع به موضوع اعمال شود. اما به هر حال نوسانات نقدینگی یکی از سرحلقه های مهم در این زمینه است. گردش نقدینگی برای بنگاه های تولیدی حکم گردش خون در بدن انسان را دارد. توقف گردش خون یا نوسانات آن و ناسالم بودنش می تواند انسان را تا حد مرگ پیش برد. نقدینگی نیز حیات بنگاه های اقتصادی را تحت تأثیر قرار می دهد.
در واقع از نظر علمی اصطلاحاً گفته می شود که «کمبود نقدینگی» مشکل کلاسیک بنگاه های اقتصادی است. از این رو نوسانات نقدینگی را نباید به عنوان عامل در مشکلات تولید تلقی کرد بلکه نبود توانایی در مدیریت بهینه ی نقدینگی(که خوب نوع مدیریت در این زمینه بسیار تأثیرگذار است) ریشه ی اصلی مشکلات تولید است. اقتصاد ایران از نظر نقدینگی در سطح کلان، اقتصاد توانمندی است. هم منابع نقد داخلی فراوان است و هم جریان های نقد ارزی قابل توجهی وارد کشور شده و در اقتصاد کشور جریان می یابد.
اما اینکه به عنوان مثال یک بخش اقتصاد مانند تولید نتواند از این نقدینگی به اندازه ی کافی بهره مند شود می تواند یکی از مهم ترین دلایلش، ضعف داخلی در بخش باشد. به هر حال نقدینگی منابع آزادی است که همانند آب های روان به سمتی جریان می یابد که برایش هموارتر باشد. باید مسیر تولید برای جذب منابع هموار شود. در حوزه ی عملکردی نیز این مسئله صادق است. اگر بخش تولید نتواند همپای سایر حوزه ها برای سرمایه گذاران خویش بازده مناسب فراهم نماید، خروج منابع نقد از این بخش امری طبیعی خواهد بود.

*به نظر شما آیا نهادهای مالی دارای سیاست منسجمی در شرایط تحریم برای تسهیل بخش تولید هستند؟
سیاست منسجم در شرایط تحریم نیز یک نقشه ی جامع می طلبد. به عبارت دیگر فقط از نهادهای مالی نمی توان انتظار داشت در شرایط تحریم به صورت یک سویه بار مشکلات ناشی از تحریم را به دوش بکشند. بخش زیادی از نهادهای مالی، خود بنگاه های اقتصادی هستند که باید منافع سهامداران خویش را در درجه ی اولویت اول قرار دهند. اگر بخش تولید خود از سیاست منسجمی برخوردار نباشد، چگونه می توان انتظار داشت نهادهای مالی منابع خود را در اختیار آن قرار دهند در حالی که ریسک ها افزایش یافته، آینده و چشم انداز مبهمی را در برابر آن ها قرار می دهد.
بنابراین لزوم نگرش جامع به رابطه ی دو طرفه بین تولید و تأمین مالی ضرورت دارد. تولید نیازمند تأمین مالی است. نهادهای تأمین مالی هم نیازمند مدیریت ریسک و بازده منابع خود هستند. می بایست بین این دو تعادل ایجاد شود. نهادهای قانون گذار و سیاست گذاری کشور در برقراری این تعادل نقش مهمی بر عهده دارند.

*دولت چه اقدام هایی را برای ارائه ی تسهیلات ویژه در شرایط تحریم به تولیدکنندگان می تواند انجام دهد؟ در این بین نقش صندوق توسعه ی ملی چیست؟
در مورد صندوق توسعه ی ملی هم باید نگرش همه جانبه ای اعمال شود. صندوق توسعه ی ملی فرصت ارزشمند، بی بدیل و تاریخی برای توسعه ی کشور است. بسیاری از کشورها برای اینکه به منابع مالی چند صد میلیون دلاری دست یابند سال ها در نوبت مؤسسه های بین المللی مانند بانک جهانی قرار می گیرند و تنها بعد از اعمال سیاست های خاص که در اغلب موارد این سیاست ها با فرهنگ ملی و ثبات سیاسی، اجتماعی و بومی آن کشور نیز در تعارض است، می تواند به این منابع محدود دسترسی یابند.
این در حالی است که کشور ما با در اختیار داشتن این صندوق منابع چند ۱۰ میلیارد دلاری را فراهم نموده که مدیریت کامل آن هم بومی بوده و از سیاست های دیکته شده ی دیگران تبعیت نمی نماید. از این رو به اعتقاد اینجانب صندوق توسعه ی ملی یک فرصت تاریخی بسیار ارزشمند است. از این رو مدیریت منابع آن نیز باید با دقت ویژه صورت پذیرد.
صندوق توسعه ی ملی یک نهاد مالی بسیار قدرتمند است که باید همه ی نقش های یک نهاد مالی را ایفا نماید و وظایفش نباید صرفاً در حد «تأمین مالی کننده» صرف تنزل یابد. تمامی نقش هایی که در ابتدای عرایضم به عنوان جنبه های ارتباطی نهادهای مالی با توسعه ی صنعتی و حمایت از تولید نام برده شود(نهادهای مالی به عنوان سرمایه گذار، فعالیت های نوآورانه، ارزشیابی کننده و ذی نفعان قدرتمند) باید با یک برنامه ی منسجم و یکپارچه و همه جانبه نگر به عنوان مأموریت این صندوق تعریف شود تا بتواند جایگاه مهم خود را در توسعه ی اقتصادی کشور ایفا نماید و مراقبت به عمل آید که این صندوق به عنوان آلوده کننده صرفاً محلی برای هدر رفت منابع کشور تبدیل نشود و خود نیز قربانی شرایط اقتصادی و بحران های مرتبط با آن نشود.

ارسال نظر

پربیننده ترین

آخرین اخبار