چند کتاب ناب از مرد ایدههای ناب تاریخی
آنچه پاریزی را از دیگر نویسندگان بزرگ متمایز میکند پرداختن به موضوعاتی است که به خاطر کمتر کسی خطور میکند.
گروه فرهنگی مشرق- دکتر محمدابراهیم باستانی پاریزی، زاده پاریز و یک خانواده ادیب و اندیشمند بود. پدرش شیخ علیاکبر معروف به حاج آخوند در رشد و پرورش او تاثیر فراوانی داشت، همچون پاریز و کرمان که به او ایده میداد و دلش را گرم میکرد. از این رو بخشی از آثار پاریزی به کرمان تعلق دارد؛ قسمتی از ایران که او تا آخر عمرش به آن عشق میورزید. گرچه بعدها به تهران آمد و از دانشگاه تهران، دکترای تاریخ گرفت و بعدتر در جهان گشت و دنیا را دید، ولی باز از علاقهاش به کرمان کم نشد.
بخش دیگری از آثار پاریزی به مجموعه هفتی(سبعه ثمانیه) معروف است. در باقی آثار پاریزی، هم شعر میتوان پیدا کرد هم پژوهشهای تاریخی و هم نثر بلند و مقاله. آنچه پاریزی را از دیگر نویسندگان بزرگ متمایز میکند پرداختن به موضوعاتی است که به خاطر کمتر کسی خطور میکند. چشمان پاریزی در هر چیزی دنبال سوژه میگشت برای کشف و پژوهش. چشمانی که در ۵ فروردین ماه ۱۳۹۳ بسته شد. در زیر، چند نمونه از کتابهای او را میآوریم؛ گرچه قطرهای است از اقیانوس باستانی پاریزی.
پیغمبر دزدان
در سال ۱۳۲۳، پاریزی یک جوان ۲۰ساله بود که به فکر افتاد نامههای معلم قدیم خود، ملامحمدحسن زیدآبادی را جمعآوری کرده و به چاپ برساند. او در اینباره میگوید: «در یکی از تابستانها وقتی مرحوم احمدآقا معینزاده رفسنجانی به پاریز آمد، نامههای زیادی از پیغمبر دزدان داشت که آنها را رونویس کردم و از جاهای دیگر و اشخاص دیگر نیز شنیدهها را یادداشت کرده و درسال ۱۳۲۳ مقدمهای بر آن نوشتم و مرحوم سعیدی یزدی مدیر کتابفروشی گلبهار کرمان آن را چاپ کرد و این نخستین کتاب من بود که به چاپ میرسید».
ملامحمدحسن سیرجانی کرمانی متخلص به قارانی و مشهور به نبیالسارقین یا پیغمبر دزدان؛ شاعر، نویسنده، طنزپرداز و روحانی ایرانی و از معاریف عصر قاجار بود. او به حکام و افراد مهم و موثر دوران خویش، نامههای مطایبهآمیز و سرشار از اشعار لطیف و در عین حال گزنده میفرستاد و آنان را به عدالت و دادگری و دوری از بیداد و ستم دعوت میکرد. به همین خاطر اسم خودش را گذاشته بود پیغمبر دزدان.
او از نظم و نثر و ترکیبی از این دو برای بیان حرفهایش استفاده کرده و جابهجا از شاعرانی چون سعدی و حافظ وام گرفته است. مثلا در بیان حال خود میگوید: «من که پیغمبر دزدان علی آبادم / میکنم دزدی و از کرده خود دلشادم. علم و حلم و ورع و زاهدی و تقوی را / آنچه جز مهر علی بود به دزدان دادم. در ازل خواست دلم دزد نباشم هرگز / چه کنم حرف دگر یاد نداد استادم. «حسنی» بودم و فردوس برین جایم بود / دزدی آورد در این دیر خراب آبادم». با خواندن آنها میتوان با حال و هوای آن زمان کرمان آشنا شد. علاوه بر آن در لابهلای این نامهها سبک زندگی کرمانیها جاخوش کرده و با قلم روان باستانی، خواندنی شده است. هنوز هم این کتاب تجدید چاپ میشود. چاپ هجدهم آن توسط نشر علم در سال ۱۳۸۶ منتشر شده است.
از پاریز تا پاریس
این کتاب حاصل مسافرتهای اروپایی باستانی پاریزی در زمان فرصت مطالعاتی خود است. او خاطرات سفرهایش را در مجلات «وحید» و «یغما» منتشر میکرد. بعد این خاطرات را با خاطراتش از پاریز در هم آمیخت و این کتاب را نوشت. «از پاریز تا پاریس» کتابی است که با مصداقهای گوناگون، تعامل فرهنگ ایرانی را با فرهنگهای دیگر نشان میدهد. این کتاب مملو از اطلاعات تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، مذهبی و… است. از پاریز تا پاریس مشهورترین کتاب استاد است و همه، باستانی را به همین کتاب میشناسند. اولین چاپ از پاریز تا پاریس در سال ۱۳۵۱ منتشر شد و نشر علم همچنان چاپهای جدیدی از این کتاب را به بازار عرضه میکند.
مجموعه هفتی(سبعه ثمانیه)
این مجموعه شامل هشت کتاب است به شرح زیر:
«خاتون هفت قلعه» که در سال ۱۳۴۲ منتشر شد و در سال ۱۳۸۰ به چاپ ششم رسید. باستانی پاریزی در این کتاب بهسراغ ابنیهای رفته است که نام و نشانی از زنان دارند مانند قلعه دختر فارس، قلعه دختر باکو و… و به همین بهانه در مجموعه مقالاتی، رد پای زنان را در تاریخ بررسی کرده است. «آسیای هفت سنگ» در سال ۱۳۵۰ منتشر و در سال ۱۳۸۳ به چاپ هفتم رسید. این مجموعه حاصل نوشتههای متعدد و پراکندهای است از استاد باستانی پاریزی در حوزههای مختلف تاریخ، فرهنگ، ادب، سیاست و نظایر آن که گاه به طنز میل میکند. «نای هفت بند» در سال ۱۳۵۳ منتشر شد و در سال ۱۳۸۱ به چاپ ششم رسید که حاصل تحقیق و پژوهش باستانی در مورد موسیقی است.
او سراغ چهرههای معروفی همچون حافظ شیرازی رفته و به او از وجه یک موسیقیدان نگاه کرده است. «اژدهای هفت سر» در سال ۱۳۵۵ منتشر و در سال ۱۳۸۴ به چاپ پنجم رسید. مقاله مفصلی است که باستانی پاریزی با عنوان «خود مشت مالی» به جهت تصحیح اشتباهات گذشته تنظیم کرده. «کوچه هفت پیچ» در سال ۱۳۵۵ منتشر شد و در سال ۱۳۷۰ به چاپ ششم رسید. مجموعه مقالات پاریزی در مورد سیاست و اهل آن، شخصیتهای تاریخی مثنوی معنوی، افسانه در تواریخ و… است. «زیر این هفت آسمان» در سال ۱۳۵۸ منتشر شد و در سال ۱۳۶۸ به چاپ پنجم رسید.
مجموعهای است از مقالات اجتماعی او. «سنگ هفت قلم بر مزار خواجگان هفت چاه» که در سال ۱۳۵۸ منتشر شد. مجموعه مقالات و خطابههای تاریخی است که به قرن چهاردهم میپردازد. «هشت الهفت» در سال ۱۳۶۳ منتشر شد و در سال ۱۳۷۰ به چاپ دوم رسید. این کتاب در ادامه هفت کتاب تاریخی آمده است و چون پاریزی در ابتدا قصد کرده بوده هفت کتاب تاریخی بنویسد، هشتمی را هشتالهفت نامیده است.
منبع: پنجره
بخش دیگری از آثار پاریزی به مجموعه هفتی(سبعه ثمانیه) معروف است. در باقی آثار پاریزی، هم شعر میتوان پیدا کرد هم پژوهشهای تاریخی و هم نثر بلند و مقاله. آنچه پاریزی را از دیگر نویسندگان بزرگ متمایز میکند پرداختن به موضوعاتی است که به خاطر کمتر کسی خطور میکند. چشمان پاریزی در هر چیزی دنبال سوژه میگشت برای کشف و پژوهش. چشمانی که در ۵ فروردین ماه ۱۳۹۳ بسته شد. در زیر، چند نمونه از کتابهای او را میآوریم؛ گرچه قطرهای است از اقیانوس باستانی پاریزی.
پیغمبر دزدان
در سال ۱۳۲۳، پاریزی یک جوان ۲۰ساله بود که به فکر افتاد نامههای معلم قدیم خود، ملامحمدحسن زیدآبادی را جمعآوری کرده و به چاپ برساند. او در اینباره میگوید: «در یکی از تابستانها وقتی مرحوم احمدآقا معینزاده رفسنجانی به پاریز آمد، نامههای زیادی از پیغمبر دزدان داشت که آنها را رونویس کردم و از جاهای دیگر و اشخاص دیگر نیز شنیدهها را یادداشت کرده و درسال ۱۳۲۳ مقدمهای بر آن نوشتم و مرحوم سعیدی یزدی مدیر کتابفروشی گلبهار کرمان آن را چاپ کرد و این نخستین کتاب من بود که به چاپ میرسید».
ملامحمدحسن سیرجانی کرمانی متخلص به قارانی و مشهور به نبیالسارقین یا پیغمبر دزدان؛ شاعر، نویسنده، طنزپرداز و روحانی ایرانی و از معاریف عصر قاجار بود. او به حکام و افراد مهم و موثر دوران خویش، نامههای مطایبهآمیز و سرشار از اشعار لطیف و در عین حال گزنده میفرستاد و آنان را به عدالت و دادگری و دوری از بیداد و ستم دعوت میکرد. به همین خاطر اسم خودش را گذاشته بود پیغمبر دزدان.
او از نظم و نثر و ترکیبی از این دو برای بیان حرفهایش استفاده کرده و جابهجا از شاعرانی چون سعدی و حافظ وام گرفته است. مثلا در بیان حال خود میگوید: «من که پیغمبر دزدان علی آبادم / میکنم دزدی و از کرده خود دلشادم. علم و حلم و ورع و زاهدی و تقوی را / آنچه جز مهر علی بود به دزدان دادم. در ازل خواست دلم دزد نباشم هرگز / چه کنم حرف دگر یاد نداد استادم. «حسنی» بودم و فردوس برین جایم بود / دزدی آورد در این دیر خراب آبادم». با خواندن آنها میتوان با حال و هوای آن زمان کرمان آشنا شد. علاوه بر آن در لابهلای این نامهها سبک زندگی کرمانیها جاخوش کرده و با قلم روان باستانی، خواندنی شده است. هنوز هم این کتاب تجدید چاپ میشود. چاپ هجدهم آن توسط نشر علم در سال ۱۳۸۶ منتشر شده است.
از پاریز تا پاریس
این کتاب حاصل مسافرتهای اروپایی باستانی پاریزی در زمان فرصت مطالعاتی خود است. او خاطرات سفرهایش را در مجلات «وحید» و «یغما» منتشر میکرد. بعد این خاطرات را با خاطراتش از پاریز در هم آمیخت و این کتاب را نوشت. «از پاریز تا پاریس» کتابی است که با مصداقهای گوناگون، تعامل فرهنگ ایرانی را با فرهنگهای دیگر نشان میدهد. این کتاب مملو از اطلاعات تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، مذهبی و… است. از پاریز تا پاریس مشهورترین کتاب استاد است و همه، باستانی را به همین کتاب میشناسند. اولین چاپ از پاریز تا پاریس در سال ۱۳۵۱ منتشر شد و نشر علم همچنان چاپهای جدیدی از این کتاب را به بازار عرضه میکند.
مجموعه هفتی(سبعه ثمانیه)
این مجموعه شامل هشت کتاب است به شرح زیر:
«خاتون هفت قلعه» که در سال ۱۳۴۲ منتشر شد و در سال ۱۳۸۰ به چاپ ششم رسید. باستانی پاریزی در این کتاب بهسراغ ابنیهای رفته است که نام و نشانی از زنان دارند مانند قلعه دختر فارس، قلعه دختر باکو و… و به همین بهانه در مجموعه مقالاتی، رد پای زنان را در تاریخ بررسی کرده است. «آسیای هفت سنگ» در سال ۱۳۵۰ منتشر و در سال ۱۳۸۳ به چاپ هفتم رسید. این مجموعه حاصل نوشتههای متعدد و پراکندهای است از استاد باستانی پاریزی در حوزههای مختلف تاریخ، فرهنگ، ادب، سیاست و نظایر آن که گاه به طنز میل میکند. «نای هفت بند» در سال ۱۳۵۳ منتشر شد و در سال ۱۳۸۱ به چاپ ششم رسید که حاصل تحقیق و پژوهش باستانی در مورد موسیقی است.
او سراغ چهرههای معروفی همچون حافظ شیرازی رفته و به او از وجه یک موسیقیدان نگاه کرده است. «اژدهای هفت سر» در سال ۱۳۵۵ منتشر و در سال ۱۳۸۴ به چاپ پنجم رسید. مقاله مفصلی است که باستانی پاریزی با عنوان «خود مشت مالی» به جهت تصحیح اشتباهات گذشته تنظیم کرده. «کوچه هفت پیچ» در سال ۱۳۵۵ منتشر شد و در سال ۱۳۷۰ به چاپ ششم رسید. مجموعه مقالات پاریزی در مورد سیاست و اهل آن، شخصیتهای تاریخی مثنوی معنوی، افسانه در تواریخ و… است. «زیر این هفت آسمان» در سال ۱۳۵۸ منتشر شد و در سال ۱۳۶۸ به چاپ پنجم رسید.
مجموعهای است از مقالات اجتماعی او. «سنگ هفت قلم بر مزار خواجگان هفت چاه» که در سال ۱۳۵۸ منتشر شد. مجموعه مقالات و خطابههای تاریخی است که به قرن چهاردهم میپردازد. «هشت الهفت» در سال ۱۳۶۳ منتشر شد و در سال ۱۳۷۰ به چاپ دوم رسید. این کتاب در ادامه هفت کتاب تاریخی آمده است و چون پاریزی در ابتدا قصد کرده بوده هفت کتاب تاریخی بنویسد، هشتمی را هشتالهفت نامیده است.
منبع: پنجره
ارسال نظر