|
|
کدخبر: ۱۷۶۸۱۲

کتاب های درسی مهم ترین ابزار برای آشنایی بچه ها با میراثفرهنگی است. اما آنچه اهمیت دارد این که نه خانواده ها و نه سیستم آموزش و پرورش، آن گونه که باید و شاید درپی آشناکردن کودکان با فرهنگ و میراثارزشمندشان نیستند. این گونه است که بچه ها «مرد عنکبوتی» و «هری پاتر» را می شناسند و با افسانه های خود بیگانه اند.

گروه فرهنگی مشرق- ۲۸ اردیبهشت، روز جهانی موزه و میراثفرهنگی است. کتاب های درسی، مهم ترین و در بسیاری موارد نخستین کتاب هایی است که در اختیار کودکان قرار می گیرند. گذشته از این که چه تعداد از بچه ها کتاب می خوانند و همچنان آن را به فیلم و سی دی و بازی های رایانه ای ترجیح می دهند؛ این گونه کتاب ها، نقش مهم و به سزایی در معرفی و انتقال فرهنگ و میراثفرهنگ، داشته و دارند. کتاب هایی که می توانند میراثجهانی ایران را به کودکان این سرزمین معرفی کنند. پارسه و پاسارگاد و چغازنبیل، سازه های آبی شوشتر و بازار تبریز و بقعه شیخ صفی. کتاب هایی که می توانند نوروز و شبیه خوانی و قالی بافی کاشان را به بچه ها بشناسانند.

حسن ذوالفقاری، مؤلف مجموعه کتاب های درسی زبان و ادبیات فارسی در دوره دبستان، دبیرستان و پیش دانشگاهی است. او به نقش مؤثر خانواده ها و آموزش و پرورش در آشنا کردن کودکان با میراثفرهنگی اشاره می کند و می گوید: ریشه های فرهنگی و عناصر هویتی بچه ها در خانواده شکل می گیرد. پدر و مادری که برای فرزند خود قصه می گوید یا در گفتار خود از ضرب المثل ها و مثل های ایرانی استفاده می کند، آگاهانه یا ناآگاهانه، فرهنگ ریشه دار خود را به نسل بعد، انتقال می دهد. آموزش و پرورش نیز، نقش مؤثری در این زمینه داشته و با روش های گوناگون می تواند کودکان را با فرهنگ و میراثفرهنگی خود آشنا کند.

نویسنده کتاب «فارسی بیاموزیم»، کتاب های درسی را یکی از بهترین و مهم ترین ابزارها برای انتقال دانش و فرهنگ برمی شمرد و معتقد است: مؤلفان کتاب های درسی می توانند با یک زبان هنری و غیر مستقیم و در قالب های گوناگون چون، شعر، قصه و داستان، کودکان را با مؤلفه های فرهنگی خود آشنا کنند؛ برای نمونه در تصویری که برای کتاب های کلاس اول دبستان در نظر گرفته شده، از یک خانه ایرانی با وسایل ایرانی و چهره هایی کاملاً ایرانی بهره برده ایم. چه اشکالی دارد اتاقی را به تصویر بکشیم که کف آن با قالی کاشان فرش شده و برای دانش آموزان، با زبانی ساده و روان و در قالب جملات کوتاه توضیح دهیم که این قالی، در فهرست آثار جهانی ثبت شده و مردم دنیا با آن آشنا هستند؛ یا پشت جلد کتاب های درسی از تصویر بناهایی استفاده کنیم که به ثبت در یونسکو رسیده اند؛ نه این که مردم خوزستان ندادند چغازنیل، اثری است که مردم جهان به شکوه و هنر به کار رفته در آن پی برده اند یا آذربایجانی ها، تخت سلیمان را نشناسند.

ذوالفقاری که مولف کتاب های فارسی است با اشاره به این که همه گروه ها از تاریخ و جغرافیا و هنر باید به این موضوع بپردازند می گوید: توجه به میراثفرهنگی چه در بعد مادی و چه معنوی آن، به عزم جدی تری نیاز دارد. برای نمونه گروه تالیف و تدوین کتاب های تاریخ می تواند به معرفی بناها و محوطه هایی بپردازد که در فهرست آثار ملی یا جهانی به ثبت رسیده اند یا گروه هنر می تواند به ظرافت های به کار رفته در میدان نقش جهان یا گچ بری های گنبد سلطانیه اشاره کند و از موسیقی محلی و روش بافت قالی و تعزیه سخن بگوید. مولفان کتاب های فارسی هم می توانند، آداب و رسوم و ضرب المثل ها را به کودکان معرفی کنند. امکانی که تاکنون، بهره چندانی از آن نبرده اند.

هنوز تعریف مشخصی از میراثوجود ندارد

عرفان نظرآهاری، نویسنده نیز معتقد است که میراثفرهنگی، اگرچه در نظر بزرگ ترها، کهنه و فرسوده است اما در چشم کودکان که از قدرت تخیل بالایی برخوردارند، زنده، جاندار و حتی کاربردی است و باید به آنان شناسانده شود. اما هنوز تعریف روشنی از میراثفرهنگی وجود ندارد و تا زمانی که به تعریفی روشن و مشخص از میراثنرسیم، نمی توانیم برای شناساندن آن به کودکان طراحی کرده و عوامل رسیدن به آن طرح را مشخص کنیم.

نویسنده کتاب «چای با طعم خدا» فعالیت در زمینه میراثفرهنگی را نیازمند آگاهی و تفکر می داند و می گوید: «برخی مسئولان نگاه عمیقی ندارند. مردم ما نیز به مسائل سطحی و پیش پا افتاده عادت کرده و به آن علاقه مندند، از این رو پرداختن به میراثفرهنگی به حاشیه رانده شده و کمتر به آن پرداخته می شود، زیرا توجه به مقوله فرهنگ، نیازمند آگاهی و تفکر است و اندیشه مخاطب را نشانه می رود.»

نظرآهاری، با اشاره به این که کتاب درسی، قالب مناسبی برای آشنایی کودکان با میراثفرهنگی است می افزاید: کتاب درسی، مهم ترین کتابی است که در اختیار کودکان قرار می گیرد و کارشناسان تالیف کتب درسی و نویسندگانی که به نوشتن در این زمینه می پردازند، باید مخاطب خود را بشناسند و نیازش را دریابند و براساس این شناخت، به نوشتن برای او رو آورند. البته پویانمایی، ساخت فیلم و نمایش، قالب های موثر دیگری است که نمی توان بی تفاوت از کنار آن گذشت.

قصه ها و افسانه ها هم بخشی از میراثفرهنگی ما را شکل می دهند. قصه هایی که دهان به دهان گشته و سینه به سینه منتقل شده اند. ناشران بسیاری افسانه ها را بازنویسی و بازافرینی کرده اند تا کودکان و نوجوانان با این بخش از میراثارزشمند خود آشنا شوند. محمدرضا شمس، نویسنده کودک و نوجوان، با اشاره به این که افسانه ها به دوران کودکی بشر تعلق دارند، به همین جهت، کودکان امروز از شنیدن آن، لذت می برند می گوید: من بر این باورم که قدمت افسانه ها، حتی به پیش از این دوران برمی گردد، به این معنی که از وقتی انسان به دنیا می آید، افسانه ها هم متولد می شوند و در طول زندگی با او و همراه او هستند به همین خاطر به گروه سنی خاصی تعلق نداشته و با همه افراد ارتباط برقرار می کنند.

بازآفرینی قصه ها ضروری است

شمس براین باور است که اگر چه افسانه ها از نسلی به نسل دیگر منتقل می شوند اما هر کس، در هر زمان با توجه به شرایط موجود، محدودیت های جغرافیایی و شرایط اقلیمی به ویرایش قصه و افسانه و به روز کردن آن پرداخته و این امر، به ماندگاری این میراثارزشمند کمک کرده است. در حقیقت امروز شکل ثبت و ضبط ما تغییر کرده است و با توجه به رشد روزافزون صنعت و تکنولوژی ناچاریم، علاوه بر انتقال سینه به سینه، به مکتوب کردن و انتشار افسانه ها نیز بپردازیم.

گردآورنده «افسانه های ملل» معتقد است: متأسفانه، امروزه قصه های عامیانه ایران، کارکردهای اجتماعی و فرهنگی خود را تاحد زیادی، به ویژه در جوامع شهری از دست داده اند و یکی از دلایل اصلی آن، به پدیدآمدن رقیبان قدرتمندی برای این گونه هنرهای قومی چون سینما، پویانمایی و… برمی گردد و یکی از راه حل های اساسی برای حفظ این گونه هنرهای محلی و شفاهی، تبدیل این گونه ها به ژانرهای ادبی و هنری و با زبان معاصر است، همچنان که بازنویسی قصه های عامیانه برای کودکان و نوجوانان و تبدیل قصه های محلی اقوام مختلف ایرانی به فیلم یا انیمیشن، از دیگر روش های مؤثر برای پاسداری از افسانه ها و ادبیات عامیانه است تا آنجا که امروز بسیاری از شخصیت های فیلم ها و داستان های غربی، قهرمانان افسانه های قدیمی هستند که امروزی شده اند.

شمس با اشاره به ضرورت بازنویسی زنده و جذاب قصه های عامیانه می افزاید: برخی سازمان های دولتی به گردآوری گونه های مختلف ادبیات شفاهی پرداخته و از پژوهشگران در زمینه انتشار آثارشان پشتیبانی کرده اند، اما گردآوری قصه های عامیانه، بدون به روز کردن و تبدیل آن به متن های جذاب برای کودکان و نوجوانان، چندان به کار نمی آید و ما تلاش می کنیم تا به نقد و بررسی افسانه ها و روزآمد کردن آن بپردازیم.


روزها از پی هم می گذرد، کودکان بزرگ می شوند، بدون آن که با پیشینه فرهنگی و تاریخی خود آشنا شوند و قصه ها و افسانه های خود را بشناسند، در حالی که همین کودکان، هری پاتر و مرد عنکبوتی را به خوبی می شناسند.

ارسال نظر

پربیننده ترین

آخرین اخبار