جامعه مدنی واعتدال، کلاف هایی سر درگم!

به گزارشامیدنیوزبه نقل از تسنیم، فرصت بدست آمده برای رئیس جدید کتابخانه ملی باعثشد تا او از میان میلیون ها کتاب ونویسنده، با آثار قلمی " آنتو نیو گرامشی " مبارزبزرگ ضدفاشسیت ایتالیایی، بیشترآشنا شود وبا نظریات وی که علیه جامعه تحت دیکتاتوری موسولینی بود، مانوس شود. درمیان نظریات مختلف " گرامشی " موضوع " جامعه مدنی " نظر او را جلب کرد.
خرداد ۱۳۷۶، مردم که از سیاست های دولت هاشمی رفسنجانی ناراحت بودند، دریک چرخشی اساسی، به سید محمد خاتمی که از پشت میزریاست کتابخانه ملی به عرصه انتخابات آمده بود، رای دادند واز آن روز اصطلاح " دوم خردادی ها " و " اصلاح طلبان " در فرهنگ سیاسی ما شکل گرفت وبرسر زبان ها افتاد.
سید محمدخاتمی از همان روزهای آغازین ریاست جمهوریتش، " نظریه جامعه مدنی " را، که درکتابخانه ملی از گرامشی، خوانده وحفظ کرده بود مرتبادرسخنرانی هایش مطرح نمود. نشریات زنجیره ایی وصاحبان قلم هم سعی در نهادینه کردن موضوع جامعه مدنی را داشتند. اما هرگز نه آقای خاتمی ونه تئوریسین های اصلاحات، هیچکدام تعریف دقیق وجامعی از جامعه مدنی مدنظرشان ارائه نکردندوهرکسی از " ظن " خود وصله ایی به تز جامعه مدنی می چسباند.
هرچه منتقدین خاتمی ویارانش، با استدلالات دقیق از وی می خواستند بگویند که این جامعه مدنی چیست، هردفعه به گونه ایی از پاسخ دهی فرار می کردند واز تعریف دقیق این موضوع سرباز می زدند. ودرنتیجه تز جامعه مدنی مغلمه ایی شد که هرکسی بنا به دیدگاه خودش از آن تعریفی ارائه می داد وسرانجام آن شد که دیدیم.
اینک گویا تاریخ درحال تکرار است، حسن روحانی که او نیز مانند خاتمی در کسوت روحانیت قراردارد، رئیس جمهور شده است ومرتبا ودائما سخن از " اعتدال " می گوید. اما اوهم تا امروز از کالبد شکافی کلید واژه اعتدال، خودداری کرده وبصورت کلی گویی موضوع اعتدال را بیان می کند وهمراهانش نیز با تکرار " طوطی وار " این کلمه تلاش دارند درحرکاتی افراطی مخالفین خود را به حاشیه برانند وحملاتی را متوجه رقبایشان بنمایند.
اعتدال چیست؟
اما براستی اعتدال چیست وچه معنا وتعریفی از منظر آقای روحانی دارد؟ آیا قرار است اعتدال، کلید واژه ایی جدید درفرهنگ سیاسی باشد؟ رابطه اعتدال با دیدگاه های مبانی دین مبین اسلام واصول نهادینه شده قانون اساسی چیست؟ از نظر لغوی کلمه اعتدال، تعریف مشخصی دارد که عامیانه ترین آن یعنی میانه روی وبینابین حرکت کردن درتمام مواضع، ازقدیم الایام اسلام را دین وسط واعتدال گرا معرفی می کنند، رابطه اعتدال مدنظر آقای روحانی با اعتدال مدنظر اسلام چیست؟ آقای روحانی، طی دوماه فرصت تبلیغاتی خود درصداوسیما ووسایر نقاط کشور نظریاتی را مطرح کرده اندکه این نظریات بعضا در تعارض با قوانین جاری ممکلت بوده، اما ایشان رابطه اعتدال با قوانین موضوعی وخواست مردم را تبیین نکرده اند؟

رئیس جمهور منتخب قبلا از ۲۲خرداد مصاحبه ایی را بامجله چلچراغ، انجام می دهدکه اهم برخی نظریات وی درخصوص مسائل مختلف اینچنین است:
۱ - بعد از چندین سال برخورد پلیسی با دانشگاه، طبیعی است که آزادی دادن در ابتدا سبب بروز برخی رفتارها هم می‌شود. باید این‌ها را تحمل کرد و اعتماد متقابل به‌وجود آورد.
۲ - بخش زیادی از جوانان ما با صدا و سیما قهر کرده‌اند، چون صداقت، اخلاق و عدالت را آن‌چنان که شایسته است در آن ندیده‌اند. هر رسانه‌ای باید به نیاز مردم پاسخ دهد، و یکی از مهم‌ترین نیازهای مردم، خبر و اطلاعات شفاف درباره مهم‌ترین موضوعات است. وقتی سهم اخبار خارجی بیشتر از اخبار داخلی است، وقتی تولد یک خرس پاندا در فلان باغ وحش چین پوشش داده می‌شود اما از اعتراض کارگران به شش ماه پرداخت نشدن حقوقشان خبری در تلویزیون ما گفته نمی‌شود، وقتی تمام اسطوره‌های فرهنگ و هنر که اندکی صدای منتقد دارند در تلویزیون ما سهمی ندارند، و وقتی چهره‌های سیاسی بزرگ مثل آقایان هاشمی و خاتمی، و گروه‌های سیاسی منتقد از تلویزیون حذف می‌شوند، بدیهی است که مردم و نه فقط جوانان با تلویزیون قهر می‌کنند. راه‌حل، تضمین آزادی بیان است. اگر روزی تلویزیون ما پوشش خبری‌اش بیشتر از پوشش خبری شبکه‌های خارجی نظیر بی‌بی‌سی شد، مردم با تلویزیون آشتی می‌کنند.

۳ - به هیچ عنوان دنبال تفکیک جنسیتی نیستم. هیچ جامعه‌ای در طول تاریخ نتوانسته است تفکیک جنسیتی کند.
۴ - من از موضع منتقدوضع موجود وارد انتخابات شده ام.
۵ - قبل از انقلاب زنان زیادی درجامعه ما حجاب نداشتند، ولی آیا انسان های عفیفی نبودند؟ من هشدار می دهم که حجاب را عین عفاف ندانیم. به نظر من زنان زیادی از جامعه ما حجاب مطلوب قانون را ندارند، ولی عفیف هستند.
۶ - بستن فضای نقدهرقدرهم که با گام های اولیه وکوچک شروع شود، بتدریج به خفقان وناکارآمدی می انجامد.

۷ - خیلی از اقدامات علیه آزادی فضای مجازی که توسط افراد و نهادهای خاص صورت می‌گیرد، مقاصد خیرخواهانه ندارد. یعنی خیلی هم دلشان به حال اخلاق عمومی یا تهدیدهای این فضاها علیه جوانان نسوخته است. مقاصد سیاسی دارد. از آزادی موجود در این فضاها می‌ترسند، دنبال محدود کردن اخبار هستند، و این محدود کردن‌ها هم جواب نمی‌دهد. کاش طرفداران فیلتر کردن توضیح می‌دادند که در محدود کردن دسترسی مردم به کدام خبر موفق بوده‌اند؟
*******************

آنچه که دربالا آمد، بخش عمده ایی از دیدگاه ها ونظریات ایشان بود که بعنوان مانیفست انتخاباتی ورئوس برنامه های ایشان مطرح وتبلیغ شده است.

با دقت در آنچه که از زبان ایشان منتشر شده است درمی یابیم که دراین سخنان نه تنهااعتدالی وجود ندارد، بلکه تفریطی دیگر است که شکل وشمایلش عوض شده ودرلفافه اعتدال عرضه می شود. این کلی گویی درتبیین اهداف کلمه مذکور، درواقع می تواند گوینده وتئوریسین های آن را به بیراهه ببرد واین خود موجب چالش فرهنگی، اجتماعی دیگری شود. این روزها شاهد هستیم عده ای با ژست های مختلف سعی دارند تا کلمه اعتدال را به چماقی برای کوبیدن ارزش ها بکارببرندوهمه دستاوردهای فرهنگی، دینی واجتماعی بدست آمده درطی ۳۴سال گذشته را زیر سوال ببرند، اینجاست که نقش کلیدی رئیس جمهور منتخب عیان می شود وایشان هستند که باید نسبت خود با این افراد وگروه ها را مشخص کنند وبا شفافیت هرچه تمامتر بگویند تا مراد از اعتدال، به منزله همه ارزش ها ست؟

- جناب دکتر روحانی باید مشخصا بگوینددرقبال کدام افراط ها می خواهند اعتدال وتعدیل را جایگزین نمایند؟

- رئیس جمهور منتخب باید بگویندکه دیدگاهشان درارتباط با حفظ شئونات اخلاقی واجتماعی ومبارزه با تبرج وخودنمایی چیست؟ وچه تعریفی از این مقوله ارائه می نمایند؟

- ایشان درهمین ابتدای کاربرای جلوگیری از هرگونه تفسیر وتاویل های شخصی وباندی از واژه اعتدال، برای آحاد جامعه مشخص کنند، آیا اعتدال حربه ایی خواهدشد تا نسبت به باورهای اعتقادی درهمه زمینه ها تجدید نظر صورت بگیرد وبااقداماتی نسبت به این باورها قبح زدایی شده ودرحاشیه قرار بگیرند؟

- آیا طرح کلید واژه اعتدال، باعثخواهد شد تا خواسته های عدالتخواهانه مردم ونظام برای مبارزه با مفاسد همه جانبه، به فراموشی سپرده شودوسیاست تسامح وتساهل دردستور کارقرار گیرد؟

- آیا استفاده از کلمه اعتدال محملی خواهد شد تاسیاست های حق جویانه به همین بهانه از دستورکارخارج شود؟

- آیا…

طرح سوالات فوق، کلیدی ترین دغدغه های آحاد مردم است تا ببینند واضع دکترین اعتدال، چه پاسخی برای آنها خواهد داشت واعتدال ومبارزه با افراط گرایی چگونه سیاست هایی خواهدبودوچگونه تعریف می شود؟ آیا آقای روحانی هم مانند آقای خاتمی به کلی گویی بسنده خواهدکرد وراه را برای هرگونه تفسیر ومصادره مطلوب کردن بازخواهند گذاشت؟ بهرحال آنچه که ما تاکنون از اعتدال خوانده ایم وآموخته ایم این است که اصولا اعتدال زیر پا گذاشتن حق وعدالت، به حاشیه راندن ارزش ها وباورهای دینی وکوتاه آمدن از آنچه که درشرع مقدس برآن تاکید شده است، نیست وآرزویمان این است که دولت یازدهم که رئیس آن نیز درلباس روحانیت است به معنای واقعی اعتدال را نهادینه سازد.