اقتصاد مقاومتی؛ در گرو پیوند مدیریت جهادی با ذخیره ملی بسیج
بررسی مهمترین مولفه های اقتصاد مقاومتی؛
خبرگزاری تسنیم: اقتصاد مقاومتی یک تاکتیک مقطعی و واکنشی نسبت به پدیده های جاری نیست، بلکه یک دکترین و گفتمان تمام عیار است که افق تبدیل کردن کشور به اقتصادی توسعه یافته و یک قدرت اقتصادی بین المللی را پیش رو دارد.
به گزارشخبرگزاری تسنیم، سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی که در آخرین روز بهمن ماه سال جاری از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی ابلاغ شد در حقیقت یک دکترین اقتصاد سیاسی و یک گفتمان است که میتوان تمامی نشانه ها و اجزای یک گفتمان جامع را در آن مشاهده کرد. محتوای سیاستهای کلی ابلاغ شده، نشان داد که اقتصاد مقاومتی یک تاکتیک مقطعی و واکنشی نسبت به پدیده های جاری نیست، بلکه یک دکترین و گفتمان تمام عیار است که افق تبدیل کردن کشور به اقتصادی توسعه یافته و یک قدرت اقتصادی بین المللی را پیش رو دارد؛ گفتمانی که مقاومت در برابر تهاجم اقتصادی است، مقاومت در برابر ساختار غلط، فساد، بروکراسی نابود کننده استعدادها و ظرفیتها، رانت خواری؛ و به طور خلاصه، مقاومت در برابر هر عاملی است که مانع ایجاد اقتصادی پویا و سالم متناسب با مبانی و ظرفیت های انقلاب و جمهوری اسلامی است. اقتصاد مقاومتی، گفتمان رسیدن به اقتصادی جامع است که در آن همه فعالیتها و رشته های اقتصاد ملی با یکدیگر همبستگی و هماهنگی داشته و مجموعه متجانسی را تشکیل دهند. لذا می باید از برخوردهای مقطعی و دورهای با این سیاستها پرهیز شده و راهبردها و تاکتیکهایی متناسب با تراز یک گفتمان برای تثبیت و عملیاتی شدن آنها طراحی شود.
با اولویت یافتن اقتصاد مقاومتی طبیعی است که همه توان و فرصتها و ظرفیتهای کشور برای شکوفایی اقتصاد و مهار و کنترل بازار و مدیریت تولید و دیگر شاخصه های اقتصادی با هدف ایجاد رفاه و عدالت به خدمت گرفته شود. ضمن آنکه این راهبرد برای مقابله همه جانبه ایران اسلامی با سناریوهای دشمنان انقلاب اسلامی از تهدید تا تحریم اتخاذ گردیده است و صرفاً محدود و معطوف به مشکلات امروز کشور نیست، بلکه راهبردی همیشگی است که کشور و ملتی انقلابی چون ایران اسلامی همواره باید به آن تمسک جوید. راهبردی که همه بلوفهای پوچ و توخالی غرب در حوزه تهدیدها و تحریمهای اقتصادی را به حول و قوه الهی برای همیشه خنثی خواهد کرد. در این میان تأکید رهبر معظم انقلاب اسلامی بر مقوله فرهنگ شاید رکن کلام ایشان باشد. به تعبیر معظم له سه مؤلفه فرهنگ، علم و اقتصاد ارکان اقتدار یک ملت را تشکیل می دهند و در این میان اولویت با فرهنگ خواهد بود. به تعبیر معظم له «فرهنگ به معنای هوایی است که تنفس می کنید. اگر این هوا تمیز باشد یک اثر و اگر کثیف باشد اثر دیگری دارد». و در این فضای سالم تنفسی است که امکان ظهور و بروز دیگر استعدادها و توانایی های یک ملت فراهم خواهد آمد.
لذاست که باید از «فرهنگ مقاومتی» به عنوان یکی از الزامات و ارکان رسیدن به «اقتصاد مقاومتی» و «اقتصاد مقاوم در برابر تهدیدات و تحریمات»، یاد کرد. حقیقت امر آن است که بدون فرهنگ مقاومتی نمی توان از پیشرفت در علم و اقتصاد سخن گفت. به واقع لازم توسعه و پیشرفت و تعالی در همه حوزه ها وجود ایدئولوژی ها، آرمانها، هویتها و اراده هایی است که بتوانند فعل خواستن را صرف نمایند! این خودباوری، اعتماد به نفس ملی، احساس عزت ملی رمز و گوهر تحول و پیشرفت کشور است که در حوزه فرهنگ تعریف و جای می گیرد. به واقع اول باید باورها، ایمانها و جهت گیری های فرهنگی تغییر کند تا آثار مادی تمدن سازی همچون بسط و گسترش علم و اقتصاد و تکنولوژی آشکار گردد.
در این مسیر برخی مولفه ها و شاخصها باید در فرهنگ عمومی کشور تقویت و تولید گردد و برخی رفتارها و شاخصه ها باید کنار گذاشته شود تا فرهنگ مقاومتی، بستر ساز اقتصاد مقاومتی گردد. مروری بر راهبردهای حضرت آیت الله خامنه ای در نامگذاریهای سالهای گذشته به خوبی نشان می دهد که معظم له در این مسیر مبتنی بر یک نقشه راه کلان، بسیاری از شاخصه های مهم را برشمرده اند که همگی مؤلفه های «فرهنگ مقاومتی» برای ساختن و رسیدن به اقتصاد مقاومتی است. سال ۱۳۷۲ تأکید بر «عدالت اجتماعی»، سال ۱۳۷۳ تأکید بر «صرفه جویی»، سال ۱۳۷۴ تأکید بر «وجدان کاری، انضباط اجتماعی، انضباط اقتصادی»، سال ۱۳۷۵ تأکید بر «ضرورت پرهیز از اسراف و حفظ ثروت و منابع عمومی کشور»، سال ۱۳۷۶ تأکید بر «مبارزه با اسراف»، سال ۱۳۷۷ تأکید بر «صرفه جویی و پرهیز از اسراف»، سال ۱۳۸۰ تأکید بر «تلاش برای رفع مشکل اشتغال»، سال ۱۳۸۲ تأکید بر «نهضت خدمت رسانی به مردم»، سال ۱۳۸۷ سال نوآوری و شکوفایی، سال ۱۳۸۸ تاکید بر «حرکت مردم و مسؤولین به سوی اصلاح الگوی مصرف»، سال ۱۳۸۹ سال «همت مضاعف، کار مضاعف»، سال ۱۳۹۰ سال «جهاد اقتصادی»، سال ۱۳۹۱ تأکید بر «تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی».
در واپسین روز بهمن ماه، رهبر معظم انقلاب سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی را ابلاغ کردند تا دورنمای روشن تر و جامع تری از اهداف انقلاب اسلامی و مسیرهای نیل به آن گشوده و ترسیم شود. این سیاستها مشتمل بر ۲۴ بند، در ادامه و تکمیل سیاستهای پیشین، خصوصاً «سیاستهای کلی اصل ۴۴ قانون اساسی»، به سران سه قوه ابلاغ شد و استراتژی کلان اقتصاد کشور را در سالهای آینده طراحی نمود.
مقام معظم رهبری رویکرد سیاست مقاومتی را جهادی، انعطاف پذیر، فرصت ساز، مولد، درون زا، پیشرو و برونگرا خواندند که خود تأکیدی مجدد بر اهمیت توسعه ی صادرات، ایجاد رقابت و پیگیری دیپلماسی اقتصادی توسط قوای سه گانه به ویژه قوه مجریه است.
در همین راستا، مقام عظمای امامت و ولایت، در پیام نوروزی خود، سال۱۳۹۳ را سال «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» نام نهادند. این نامگذاری، در حقیقت رهنمودی است روشن برای ترسیم نقشه و برنامه های اجرایی کشور در سال جاری. این نام در بردارنده یک هدف و دو رکن یا دو شرط است. هدف؛ توجه داشتن به اقتصاد و فرهنگ است و ارکان و ابزار تحقق هدف نیز، وارد ساختن عزم ملی و مدیریت جهادی در معادلات و محاسبه ها و میدان فعالیت است.
توجه به حوزه های تعیین شده به عنوان هدف و الزامات تحقق این هدف، برای پی بردن به ابعاد مختلف نامگذاری، ضروری است. مقام معظم رهبری نه فقط در پیام نوروزی سالهای اخیر بلکه در فرصتهای گوناگون دیگر، موضوع اقتصاد و لزوم توجه به آن را مورد تأکید قرار داده اند و همگان را به نقش آفرینی مؤثر در رسیدن به اقتصادی پویا، مستقل، باثبات، مقاوم در برابر متغیرها و تکانه های درونی و بیرونی، درونزا و… دعوت نموده اند.
اقتصاد، اگر چه پدیده ای مربوط به دهه ها و سده های اخیر نیست و فعالیتهای اقتصادی اعم از تولید و تجارت از ساده تری اشکال آن تا پیچیده ترین مناسبات حاکم بر آن، از ابتدای حیات بشر و از اوان شکل گیری زندگی اجتماعی و جوامع مختلف، مورد توجه و اهتمام انسانها قرار داشته است اما پدیده انقلاب اسلامی و شکل گیری نظام مقدس جمهوری اسلامی در کشورمان، به عنوان تحولی آگاهانه و مبتنی بر اراده الهی و خواست و همت مردم، الزامات و ضرورتهای جدید و متناسب با این تحول را پیش روی ما قرار داده است.
در عین تداوم و استمرار اقدامات بی وقفه دشمنان در مسیر حرکت ملت ایران و نظام مردمی آن، اما برای درک اهمیت موضوع اقتصاد در جهان امروز عموماً و برای کشورمان خصوصاً، چند اقدام را می توان به صورت کاملاً برجسته تر مورد اشاره قرار داد. اقداماتی که هریک از آنها برای شکستن کمر و خرد کردن اراده یک ملت بی انگیزه و سرنگونی یک حکومت بدون پشتوانه مردمی، کافی بود.
جنگ تحمیلی که با تشویق و ترغیب صدام از سوی آمریکا و انگلیس آغاز و با حمایت و مساعدت همه جانبه و بی حد و حصر حکومتهای خود فروخته و وابسته از او ادامه یافت و همه کشورهای دور و نزدیک با پادشاهان زبون و حکام پهن پیکرشان، همه موجودیت نحیف و اعتبار متزلزلشان را در این مبارزه از پیش شکست خورده به میدان آوردند؛ هیچ هدفی را تعقیب نمی کرد جز شکست ملتی به پا خواسته و انقلاب نو پای مبتنی بر آموزه های اسلام ناب محمدی. اما به حول و قوه الهی و در پناه توکل مردم به خدا و استعانت از ائمه اطهار صلوات الله علیهم اجمعین و در سایه رهبری های امام راحل عظیم الشأن، این هدف شوم نقش
بر آب گردید و دشمنان شرقی و غربی و دست نشاندگان آنها، این آرزوی پلید را با خود به گور بردند.
جنگ در کنار خسارات و سختی ها و با وجود شهادت هزاران زن و مرد و پیر و جوان، غیر از پیروزی و حفظ استقلال ملی و تمامیت ارضی، دستاوردهای بزرگ دیگری را برای ما به ارمغان آورده است که یکی از آنها یقین به دشمنی دشمنان و بی رحمی و شقاوت آنها در کشتار و ویرانی است. دستاورد دیگر اما لزوم هوشیاری و آمادگی همیشگی در برابر دشمنان و ضرورت افزایش قدرت ملی در تمام زمینه ها است. نقطه آغازین کسب قدرت و حفظ قدرت، خود باوری و اعتماد به نیروهای داخلی، نگاه به درون، توجه به امکانات و توانایی های بالقوه و بالفعل داخلی، عدم اعتماد و عدم اتکاء به بیگانگان و به ویژه به آنانی است
که دشمنی آنها با این ملت و با این کشور غیر قابل انکار و غیر قابل کتمان است.
اتفاق مهم دیگری که شاید در توجه دادن مقام معظم رهبری نسبت به موضوع اقتصاد دخالت دارد، تحمیل تحریم های یک جانبه و غیر انسانی و غیر اخلاقی از سوی زورگویان و زیاده خواهان نسبت به مردم و کشور ایران است. پس از آنکه مردم و مسؤولین ایران، مقتدرانه بر عزم قاطع خود برای دستیابی به توانایی هسته ای، اصرار نمودند؛ تحریم به عنوان آخرین حربه و ترفند دشمنان به اجرا گذاشته شد. دامنه این تحریم ها نه فقط در بر گیرنده تجهیزات پیشرفته بود، حتی شامل شیر خشک نوزادان و داروی مورد نیاز بیماران و امکانات درمانی نیز می شد. این تحریم و دامنه گسترده آن علاوه بر اثبات سیطره بی
اخلاقی و خباثت بر سیاست و سیاستمداران آمریکا و اروپا، خود مبین و دلیل توجه بیش از پیش به توانایی های بومی و امکانات داخلی برای مقابله با دشمنان و تحمیل ناکامی و شکستهای چند باره به آنان بود.
این تحریم نیز همچون جنگ تحمیلی، در کنار سختی ها و کاستی های گذرایی که در جریان امور زندگی و اقتصاد کشور به همراه داشت اما در ذات خود فرصتهای مغتنم و پر ارزشی را نیز برای ما به ارمغان آورد. این دستاورد بزرگ موجب شد تا دانشمندان جوان، با غیرت و با اراده و با ایمان این سرزمین پاک، هنگامی که احساس کردند در محاصره و در تنگنا قرار دارند، به جای عقب نشینی و انفعال در مقابل ترفند دشمنان، با خود باوری و با شناخت دقیق از توانایی های خود و با درک صحیح از ضرورتها و بایسته های به وجود آمده، آستین همت را بالا زده و کاری کردند کارستان. کاری که در کوتاه مدت موقعیت و
جایگاه ایران را درمیان کشورهای صاحب نام برخوردار فناوری هسته ای، مستحکم و تثبیت نمود و امروز و در پرتو رهبری های مقام عظمای ولایت و امامت، حضرت آیت الله خامنه ای و به مدد تلاش و مجاهدت خالصانه دانشمندان جوان و گمنام ایران، فعالیتهای پیچیده هسته ای کشورمان کاملاً بومی و بینیاز از کمک و مشورت دیگر کشورها است. در نتیجه این چرخش و نتایج به دست آمده از آن، دشمنانی که در پی به چالش کشیدن اراده ملی و استقلال سیاسی ما بودند، هم اینک خود با چالش بزرگ به وجود آمدن ایران هسته ای مواجه شده اند.
آنها تصور می کردند با اعمال تحریم و ایجاد سختی در زندگی و معیشت مردم، خواهند توانست نظام را از حمایت مردمی محروم و در مرحله بعد مردم را به رویارویی با نظام وادار نمایند ولی خوشبختانه، تبیین و روشنگری مسؤلان نظام نسبت به اغراض شوم دشمن و اعتماد مردم هوشیار، موقع شناس، با بصیرت ودشمن شناس به نظام، موجب شد تا مردم با درک شرایط و یقین به ضرورت توجه به وحدت و همدلی و لزوم مقاومت و ایستادگی در برابر دشمنان و لزوم حمایت از نظام و دولت و صیانت از استقلال کشور در مقابل زیاده خواهی ها و دخالتهای بیگانگان؛ مردانه و جانانه با سختی ها و کاستی ها روبرو شده و با
استقامت و صبر و شکیبایی خود، یک بار دیگر بینی دشمنان را به خاک مذلت مالیده و برای چندمین مرتبه طعم تلخ شکست را با کام آنها ریختند و در نتیجه، برگ زرین دیگری بر کتاب پرافتخار ایستادگی و پیروزیهای کشورمان افزودند.
تأکید چند باره مقام معظم رهبری بر موضوع «اقتصاد» که برخاسته از احاطه دقیق و کامل معظم له بر تحولات جاری منطقه ای و بین المللی و اشراف بر نیازهای حال و آینده کشور است، ایجاب می نماید تا هم دولتمردان و هم برنامه ریزان و قانونگذاران و هم تمام فعالان عرصه اقتصاد و هم مردم، با درک حقایق موجود و پیش بینی و تحلیل شرایط جاری و آتی، این ضرورت و رهنمود حضرت ایشان را نصب العین خود قرار داده و عمیقاًبه آن توجه داشته و منویات ایشان را عملیاتی سازند.
● گوشه هایی ازمولفه های یک اقتصاد مقاومتی
از حدود ۲ سال قبل که واژه اقتصاد مقاومتی در سخنان رهبر معظم انقلاب اسلامی مطرح شد، یادآور این معناست که در جنبههای اقتصادی باید در مقابل هجمه های اقتصادی نابرابر دشمن که یکی از نمودهای آن تحریم های یکجانبه است، باید مقاومت کنیم.
همان طور که در قرآن آمده است «لن یجعل الله للکافرین علی المومنین سبیلا» یعنی خداوند هرگز هیچ راه تسلط و سیطره کفار بر مومنان قرار نداده است و این به قاعده نفی سبیل معروف است. یعنی باید بدانیم خداوند هرگز راه سلطه کافران بر مومنان و مسلمانان قرار نداده، اما اگر مسلمانان از نظر اقتصادی ضعیف باشند، معلوم است که آنها با حربه هایی مانند تحریم و یا منزوی کردن کشورهای مسلمان می خواهند آنها را از نظر بنیه اقتصادی و مالی ضعیف کرده تا بتوانند نظرات خود را در کشورهایاسلامی تحمیل کنند.
اتفاقا در کشورهای اسلامی که عمدتا در منطقه خاورمیانه و شرق آسیا و بخشی از شرق و شمال آفریقا قرار دارند بیشترین معادن و منابع زیرزمینی، روزمینی و منابع کشاورزی وجود دارد، اما به خاطر اینکه در طول تاریخ این کشورها از اتحاد قابل توجهی برخوردار نبوده و حکومت مرکزی قوی و مستقل اکثرا در آنها وجود نداشته، بنابراین هر کشوری به تناسب زیر سلطه استعمار قرار گرفته است.
مراد از واژه اقتصاد مقاومتی یعنی افزایش مقاومت اقتصاد کشورهای اسلامی در برابر دسیسه دشمنان برای سیطره اقتصادی بر آنها است. برای رسیدن به اقتصاد مقاومتی باید مولفه های آن را در نظر داشت که در این نوشتار سعی داریم به گوشه هایی از این مولفه ها که توسط یکی از کارشناسان اقتصادی تبیین شده، مروری اجمالی داشته باشیم.
یکی از مولفه های اقتصاد مقاومتی میتوان تأکید بر تولید داخل به ویژه تولید و خودکفایی در محصولات اساسی مانند محصولات غذایی، کشاورزی، دارو، مواد اولیه تولید و دانش نام برد.
مولفه دوم ایجاد ارتباط تجاری بیشتر با کشورهای جهان به ویژه کشورهای مسلمان است و این نشان می دهد که اقتصاد مقاومتی به هیچ وجه به معنای اقتصاد بسته و منزوی نیست. همچنین به مفهوم اقتصاد ریاضتی و فشار وارد کردن بر مردم نیست بلکه به معنای درست و به جا مصرف کردن و به کارگیری منابع در جهت افزایش بهره وری و تولید بیشتر است.
مولفه سوم تنوع بخشی به جنبه های تولید ناخالص داخلی(صنعت، فرآوری، کشاورزی) و دوری از اقتصاد تک محصولی وابسته به نفت است. طبق قانون برنامه پنجم توسعه وابستگی مخارج دولت به نفت باید سالی ۱۰ درصد کاهش یابد به گونه ای که تا پایان برنامه یعنی پایان سال ۱۳۹۴ باید کل بودجه جاری دولت از منابع غیرنفت مانند مالیات و عوارض به دست آید.
جنبه چهارم اقتصاد مقاومتی صرفه جویی در مصرف، افزایش بهره وری در تولید، بهره وری در مصرف بهینه انرژی است و اگر قانون هدفمندی یارانه ها به درستی اجرا می شد و قیمت نسبی حاملهای انرژی تصحیح می شد مقاومت اقتصاد افزایش می یافت و بهره وری در تولید و رقابت بالا می رفت.
جنبه پنجم اقتصاد مقاومتی که برگرفته از یک آیه قرآن است که فرموده «للفقرا الذین احصروا فی سبیل الله لا یستطیعون ضربا فی الارض یحسبهم الجاهل اغنیاء من التعفف» یعنی اظهار بی نیازی به دشمن در شرایطی که دشمن در تجارت و یا خرید نفت کشورهای اسلامی مانند ایران محدودیت ایجاد می کند، ما نیز باید درآمد حاصل از نفت را به بهترین نحو مصرف کرده و به جای اینکه صرف واردات کالای مصرفی و بی کیفیت چینی کنیم باید درآمد حاصل از نفت صرف کالاهای سرمایه ای و ماشین آلات تولیدی شود.
برخلاف ادعای بازار رقابت در اقتصاد سرمایه داری و رقابت منصفانه، بحثتحریم اقتصادی و یا پدیده دامپینگ از موارد نقض آشکار و نبود رقابت اقتصادی است.
جنبه ششم اقتصاد مقاومتی متناسب سازی حجم نقدینگی جامعه با تولید ناخالص داخلی است. در شرایطی که جی دی پی کشور به حدود ۸۰۰ میلیارد دلار رسیده چرا نقدینگی به ۳۸۷ هزار میلیارد تومان یعنی حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد تولید رسیده است و اگر این نسبت بخواهد رعایت شود باید بین ۸ تا ۱۰ درصد باشد.
جنبه هفتم اقتصاد مقاومتی نمونه هایی از این اقتصاد است که به عنوان مثال در بیانیه علمای اصفهان در ۱۳۰ سال قبل که گفته بودند از این به بعد در کاغذهایی که خارجی باشد قباله جات و عقدنامه ها را مهر و امضا نمی کنیم و اگر در مجلسی حاضر شویم به غیر از پلو و مختصر خورشتی نمی خوریم و به غیر از کرباس ایرانی نمی پوشیم. باشد که تولید مملکت رونق گیرد.
نمونه دیگر تجربه مرحوم عالی نسب در تولید چراغهای خوراک پزی، نفت سوز برای مقابله با تحریم انگلیس که گفته بود ایرانیها نمی توانند آفتابه درست کنند چگونه می توانند صنعت نفت خود را بچرخانند اما با ابتکار عالی نسب که قبلا در کار تجارت بود نفت ایران با تقاضای مردم رونق گرفت و صنعت نفت ایران به این طریق و با کمک علما و اتحاد داخلی ملی شد. نمونه دیگری از اقتصاد مقاومتی که در صدر اسلام به چشم می خورد از خود گذشتگی حضرت خدیجه و حضرت ابوطالب در شعب ابوطالب بود که تمام ثروت و مکنت خدیجه در راه اسلام خرج شد و بالاخره محاصره شعب بعد از ۳ سال شکست خورد.
تجربه دیگر زمانی که استعمار انگلیس در هند می خواست اعمال نفوذ کند هندیها به رهبری مهاتما گاندی پاپوشهای انگلیسی را کنار زده و به جای آن کفشهای ملی هند را به تن کرده و لباسهای هندی پوشیدند و به این طریق در مقابل استعمار انگلیس و شرکت هند شرقی که برای استعمار درست شده بود ایستادند.
تجربه ژاپن در اقتصاد مقاومتی این گونه بود که با وجود کمبود زمین زراعی و تولید برنج به قیمت گزاف تر اما ژاپنی ها حاضر نشدند، برنج ارزان آمریکایی را مصرف کنند اما برنج داخلی خود را گرچه گران قیمت تر بود مصرف کردند و به این طریق کشاورزی خود را در مقابل تهاجم برنج آمریکا حفظ کردند.
جنبه هشتم اقتصاد مقاومتی تأکید بر نقش نیروی انسانی داخلی و تحصیل کرده به عنوان یک مولفه اقتصاد مقاومتی است که اگر در خدمت تولید قرار گیرد بی نیاز از نیروی خارجی خواهیم شد و همچنین مقدمهای برای صدور خدمات فنی و مهندسی تکنسینهای ایرانی به کشورهای دیگر خواهد شد.
جنبه نهم اقتصاد مقاومتی منطقی شدن حجم دولت است. بعد از انقلاب اسلامی به دلیل ساختار فاسد نظام سابق مجبور شدند تمام صنایع مهم، بانکها، بیمه ها، کشتیرانی، پست و صنایع مادر و فولاد کلا دولتی شده بود که بعد از پایان جنگ تحمیلی لزوم مشارکت بخش خصوصی در صنایع بزرگ و مادر حس می شد به این دلیل مجمع تشخیص مصلحت نظام اصل ۴۴ قانون اساسی را که همه این صنایع را دولتی کرده بود تفسیر کرده و سیاستهای کلی این اصل را تدوین و سپس از جانب مقام معظم رهبری اعلام شد که به این طریق پای بخش خصوصی و تعاونی در صنایع بزرگ و مادر باز شد و حجم دولت کم کم باید منطقی می شد.
گرچه هنوز با گذشت حدود ۸ سال از ابلاغ سیاستهای کلی اصل ۴۴ حجم دولت منطقی نشده و دولت چابک سیاستگذار و هدایتگر هنوز تشکیل نشده و هنوز دولت تصدیگر به چشم می خورد، اما اگر این اصل به ویژه در بند الف سیاستهای کلی به درستی اجرا شود بخش خصوصی و تعاونی توانمندتر شده و اقتصاد مقاومتی شکل می گیرد.
جنبه دهم اقتصاد مقاومتی استفاده از موقعیت ژئوپلتیک ایران است که تنگه هرمز به عنوان گذرگاه انرژی جهان در اختیار جمهوری اسلامی قرار دارد و باید از این موقعیت طبیعی و خدادادی بیشترین استفاده را داشته باشد و اگر دشمنان بخواهند اعمال تحریم و یا تحمیل نظر خود را داشته باشند این تنگه به روی جریان انرژی جهان محدود شود.
جنبه یازدهم اقتصاد مقاومتی حضور اقتصادی ایران در سازمانهای منطقه ای اقتصادی و جهانی مانند حضور موثر ایران در سازمان همکاری اقتصادی اکو، سازمان کنفرانس اسلامی، بانک توسعه اسلامی، فائو، بانک جهانی، صندوق بین المللی پول، اوپک، اوپک گازی، ریاست جنبش عدم تعهد، گروه هشت کشور در حال توسعه و حضور در پیمانهای منطقه ای مانند پیمان شانگهای که ایران عضو ناظر آن است و هرچه حضور در پیمانهای منطقه ای بیشتر شود مقاومت بیرونی اقتصاد افزایش می یابد.
همچنین سرمایه گذاری مشترک در مرزهای ایران با کشورهای همسایه جمهوری اسلامی ایران با ۱۵ کشور جهان مرز مشترک آبی و خاکی دارد و اگر در مناطق مرزیایران سرمایه گذاریهای مشترک با کشور همسایه ایجاد شود دلیلی بر ایجاد امنیت و ثبات در مرزهای کشور خواهد بود و حسن همجواری جمهوری اسلامی با کشورهای همسایه در مرحله عمل ثابت خواهد شد و مقاومت اقتصاد در مرزها افزایش می یابد.
جنبه دوازدهم اقتصاد مقاومتی جوان بودن جمعیت کشور است که به عنوان یک عامل مهم تولید به شمار می رود در حال حاضر حدود ۵۰ درصد از جمعیت ۷۷ میلیونی ایران در سنین جوانی و سن کار قرار دارند و بعد از انقلاب اسلامی با تبلیغات مختلفی که جوانان به آموزش عالی و دانشگاه علاقمند شدند در حال حاضر حدود ۱۰ میلیون نفر دانش آموخته و یا دانشجو از دانشگاههای کشور وجود دارند که اگر برنامه ریزی برای استفاده از توان این افراد درست انجام شود عامل مهمی برای اقتصاد مقاومتی خواهد بود و اگر بدون برنامه باشد، به یک عامل تهدیدکننده یعنی بیکاری جوانان تحصیلکرده تبدیل خواهد شد.
یکی از سیاستهایی که باید بازنگری شود بحثمحدود کردن جمعیت است و در سالهای قبل به تاسی از سیاستهای سازمان بهداشت جهانی کنترل نرخ رشد جمعیت اعمال شد اما بر اساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰ نرخ رشد جمعیت کاهش یافته که اگر به این منوال ادامه یابد در افق ۱۴۰۴ جمعیت کشور کاهنده و در افق ۵۰ سال آینده جمعیت رو به پیری و فرسودگی می نهد. در این زمینه سیاست کنترل جمعیت تجدیدنظر شده و به جای آن سیاست تشویق برای زادآوری و افزایش جمعیت در نظر گرفته شده است.
جنبه چهاردهم اقتصاد مقاومتی داشتن ذخایر کافی ارزی است که بر اساس مفهوم قرآنی انفال که در آیه اول سوره مبارکه انفال آمده است بحثتشکیل صندوق توسعه ملی در سیاستهای کلی برنامه پنجم و در ماده ۸۴ قانون برنامه پنجم ذکر شده است که از ابتدای این قانون در اسفند ۸۹ صندوق توسعه ملی تشکیل شد که حداقل ۲۰ درصد منابع نفت و گاز و میعانات گازی وارد این صندوق شده و این صندوق با یک ترکیب هیئت امنایی از سه قوه کشور و هیئت عامل مرکب از قوه اجرایی و با نظارت دو قوه دیگر فعالیت می کند که منابع واریزی به این صندوق صرف پرداخت تسهیلات به سرمایه گذاران بخش غیردولتی شامل خصوصی و
تعاونی و حتی سرمایه گذاران خارجی و یا حضور در بازارهای جهانی سرمایه گذاری می شود و این منابع به صورت تسهیلات به طرح های اقتصادی و مولد واگذار می شود، بنابراین منابع این صندوق افزایشی و مولد خواهد بود که در حال حاضر بیش از ۵۳ میلیارد دلار در صندوق توسعه ملی ذخایر وجود دارد و تاکنون قرارداد تسهیلات به ارزش حدود ۲۵ میلیارد دلار با سرمایه گذاران بسته شده حدود ۵.۲ میلیارد دلار پرداخت شده و بیش از ۷ میلیارد دلار در مرحله پرداخت به سرمایه گذاران قرار دارد که این صندوق اقتصاد ایران را به طور قابل ملاحظه ای مقاوم کرده است.
در سالهای گذشته برای گرفتن یک وام ۲۰۰ میلیون دلاری از صندوق بین المللی پول یا بانک جهانی باید شرایط تحمیلی آنها را می پذیرفتیم و آنها به بهانه بررسی توان اقتصادی ما در امور داخلی دخالت می کردند اما امروز صندوقی درست شده است که عمومی و غیردولتی است و یک صندوق حکومتی محسوب می شود و قادر است به راحتی به سرمایه گذاران داخلی و خارجی تسهیلات میلیارد دلاری اعطا کند.
جنبه پانزدهم اقتصاد مقاومتی داشتن ذخایر استراتژیک از مواد غذایی و مصرفی است که کشور ایران از نظر داشتن منابع زیرزمینی و داشتن ۴ فصل هم از نظر مواد اولیه تولید و هم داشتن چاه های نفت و گاز و نیز کشاورزی ۴ فصل یک ذخیره استراتژیک خدادادی در اختیار دارند که هیچ نگرانی ای برای ادامه اقتصاد حتی با وضعیت تحریم ندارد و این توان باید تقویت شده و از آن چشم پوشی نشود.
جنبه شانزده اقتصاد مقاومتی جلوگیری از خودتحریمی داخلی است که فضای کسب و کار و سرمایه گذاری در داخل کشور آسان شده و مقررات دست و پاگیر حذف شده و فعالان اقتصادی به ویژه فارغ التحصیلان دانشگاهها با داشتن انگیزه و یک سرمایه حداقل بتوانند کسب و کار تولیدی راه اندازی کنند نه اینکه با خودتحریمی داخلی سرمایه گذار از فعالیت منصرف شود.
جنبه هفدهم اقتصاد مقاومتی جذب سرمایه گذاری خارجی است که حجم آن به بیش از ۲.۴ میلیارد دلار در سال افزایش یافته و حضور سرمایه گذاران مستقیم خارجی در صنایع نفت و گاز و اقتصاد داخلی علاوه بر انتقال فناوری جدید و لیسانس تولید باعثافزایش مقاومت اقتصادی به دلیل اقتصاد مشارکتی دارد. مثلا اگر در منطقه گازی عسلویه ۲۰ شرکت سرمایه گذار خارجی حضور داشته باشند امنیت و مقاومت این منطقه مهم گازی جهان دارای ضریب بالاتری خواهد بود.
جنبه هجدهم اقتصاد مقاومتی استفاده از بانکهای خصوصی و شرکتهای خصوصی بر تجارت نفت، انتقال ارز و صادرات و واردات کالاها و نهاده های تولید است. بعد از اینکه مجوز بانک خصوصی ابتدا با موسسات مالی و اعتباری در ابتدای دهه ۱۳۷۰ شروع شد و هم اکنون از ۳۳ بانک کشور فقط ۸ بانک دولتی و بقیه خصوصی یا تعاونی و یا نیمه خصوصی هستند باعثشده مقاومت اقتصاد کشور در صنعت بانکداری افزایش پیدا کند گرچه هنوز حضور بانکهای خصوصی منجر به رقابت در افزایش کیفیت خدمات و تنوع بخشی خدمات بانکی و کاهش هزینه تسهیلات نشده است اما هزینه پول در بازارهای غیررسمی به شدت کاهش یافته و
بازار رباخواری محدود شده است اما حضور بانکهای خصوصی می تواند در دور زدن تحریمها و انتقال منابع به داخل کشور موثر واقع شود.
جنبه بیستم اقتصاد مقاومتی جا انداختن این فرهنگ که کیفیت فقط مختص کالای غربی نیست بلکه کالای کشورهای شرقی نیز دارای کیفیت است و حتی کالای داخلی هم می تواند کیفیت داشته باشد. برخی از کالاهای داخلی مانند صنایع دارویی و غذایی بر اساس آخرین استانداردهای روز اروپا در داخل کشور تولید می شود پس کیفیت فقط مختص ساخته های غرب نیست.
جنبه بیست و یکم اقتصاد مقاومتی این است که اقلیم های متفاوت کشور ویژگی ۴ فصل بودن و تنوع آب و هوایی خود به خود مقاومت اقتصاد کشور را از نظر امنیت غذایی و خودکفایی افزایش می دهد. در شرایطی که محصول برنج در شمال به پایان می رسد محصول ذرت در جنوب به بار می نشیند و یا سیب زمینی که در همدان تمام می شود در منطقه جیرفت برداشت سیب زمینی آغاز می شود و وقتی گندم خوزستان برداشت می شود گندم شمال کشور تازه سبز می شود و این تنوع آب و هوایی و تنوع تولید از نظر باغداری، زراعت، دامداری، شیلات یک ساختار مقاوم در امنیت غذایی ایجاد کرده است که باید این جنبه تقویت
شود.
جنبه بیست و دو اقتصاد مقاومتی ایجاد کردن ذخایر پروتئین، چربی و گوشت در داخل کشور برای مقابله با ابزار سیاسی غذا به عنوان ابزار تحمیل سیاست غربی استفاده شود چون ایران با داشتن حدود ۱۲۰ میلیون واحد دامی و اینکه اکثر روستائیان کشور به شغل دامداری در کنار کشاورزی مشغول هستند و این امکان را فراهم کرده که همیشه ذخایر پروتئینی کشور تکمیل باشد اما فقط باید بخش خصوصی و دامدار روستایی حمایت شود.
جنبه بیست و سوم اقتصاد مقاومتی اتکا دادن تولیدات داخلی بر سایر کارخانه های تولید مواد اولیه و واسطه تولید داخلی است. یعنی تولید به صورت زنجیرهای تعریف شود که صنایع داخلی کشور مجبور نشوند از مواد اولیه خارجی استفاده کنند. به عنوان مثال وقتی کارخانه فولاد مبارکه در ایران وجود دارد، چه نیازی دارد که کارخانه لباسشویی و یا یخچال سازی و یا خودروسازی بخواهد از ورق خارجی استفاده کند یا با وجود مصرف چادر مشکی در داخل کشور، چرا اکثر چادر مشکی ها با برند خارجی وارد شوند؟ مثال دیگر این است که در شرایطی که ظرفیت نصب شده صنایع فرآوری شیر در کشور بیش از تولید سالانه
۹ میلیون تن شیر است چرا باید ۵۰ درصد از این ظرفیت خالی باشد و بعد شیر خشک صنعتی و یا شیر خشک نوزاد از خارج وارد شود و یا کره خارجی وارد شود؟ آیا نمی توان از ۵۰ درصد ظرفیت خالی کارخانه های فرآوری لبنیات کشور شیر خشک صنعتی و شیر خشک نوزاد و نیز کره خوراکی تولید کرد؟ آیا نمی توان با یک تدبیر ساده مقاومت کشور در این زمینه را افزایش داد؟
جنبه بیست و چهارم اقتصاد مقاومتی کاهش وابستگی تولید کشاورزی به اقلیم و آب و هوا است و داشتن برنامه مستمر تولید کشور در هر شرایط آب و هوایی است. مثلا تولید گلخانه و تولید کشتهای متراکم و نیز تولید دامپروری های صنعتی که از اقلیم کشور بی نیاز باشد و یا به جای فشار آوردن بر صید از دریا از طریق آبزی پروری بخشی از صید آبزیان کاهش پیدا کند تا منابع دریایی آبزیان کاهش پیدا نکند.
جنبه بیست و پنجم اقتصاد مقاومتی استفاده از منابع ژنتیک حیوانی کشور جهت تأمین پروتئین و کمتر وابسته شدن به نژادهای خارجی گاو و مرغ در کشور است. در حال حاضر متاسفانه ۴ نژاد راس، کاب، هوبارد، اربراکرز که در مرغداری های کشور به عنوان اجداد استفاده می شود همگی خارجی و فقط ۶ چ۵ درصد از نژادهای اجداد مرغ پرورشی از نژاد آرین ایرانی است.
همچنین بیش از ۸۰ درصد نژاد گاوهای شیری و گوشتی کشور خارجی و از نوع هولشتاین است و این مسأله باعثمی شود صنعت دامپروری و مرغداری کشور شکننده باشد. از نظر خوراک دام و طیور نیز بیش از ۵۰ درصد خوراک مرغ و خوراک دامهای صنعتی وارداتی است در حالی که تولید خوراک دام نیاز به فرمول پیچیده ندارد فقط کافی است کشاورز داخلی حمایت شده و ذرت کاشته شده او به موقع خریداری شود. دیگر نیازی به واردات خوراک دام و طیور نیست.
جنبه بیست و ششم اقتصاد مقاومتی این است که اهرم هایی که می تواند دشمن از آن برای فشار بر اقتصاد استفاده کند مانند فروش نفت و یا کاهش واردات باید کند شده و در جهت عکس آن یعنی کاهش وابستگی به نفت، کاهش وابستگی به واردات نهاده و مواد اولیه و واسطه و حرکت در جهت خودکفایی تولید گام برداریم.
جنبه بیست و هفتم اقتصاد مقاومتی اصلاح الگوی مصرف در کشور است که مردم عادت به مصرف کالای داخلی پیدا کنند نه اینکه هر کالایی که خارجی باشد آن را با کیفیت بدانند و به ویژه منسوجات و پوشاک که عمدتا از چین وارد می شود و یا اینکه اخیرا برنج هندی و پاکستانی جای برنج ایرانی را گرفته و به جای حمایت از شالیکاران شمال زمین های شالی آنها با بی تدبیری تبدیل به ویلاهایی می شود که سالی یکی دو بار از آن استفاده می شود.
● مدیریت جهادی و بهره مندی از ظرفیت بسیج
با احترام به همه ظرفیتها، عناصر، کارشناسان و بدنه اداری کشور، باید گفت تحقق عینی اقتصاد مقاومتی نیازمند موتور محرکهای است که بتواند تحرک لازم را در دستگاهها ایجاد کرده و آنها را به دنبال خود بکشاند. همانگونه که در چندین بند از سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی به شکلهای مختلف تصریح شده، «نقش آفرینی مردمی» از مهمترین مولفه های این رویکرد است. اما بدیهی است که صرفا با حرکت جزیره ای و فردی مردم، قدرت لازم برای تحقق اهداف این گفتمان انباشت نخواهد شد؛ بلکه عناصر «هویت و همبستگی» و مشارکت گروهی به جای مشارکت فردی، از ضروریات ایجاد نیروی پرقدرت اجتماعی
برای عملیاتی شدن گفتمان اقتصاد مقاومتی است. این است که با توجه به جمیع جهات باید گفت موتور محرکهای که بتواند از عهده این امر برآید، مدیریت جهادی و بهره مندی از نهاد ملی بسیج است که هم از متن مردم جوشیده و هم به سبب گستردگی قشری خود، به بدنه اجرایی کشور نیز متصل است.
مطالعه تجربه جنگ تحمیلی نیز به ما می گوید که در این دوران، هرچند ظرفیتهای مختلفی برای دفاع از کشور وجود داشت و نهادهای مربوطه نیز زحمات فراوان کشیده و جانبازی کردند، اما آنچه که موجب تفوق جبهه انقلاب در برابر تجاوز شد، ورود مردم به جنگ بود و کانال این ورود نیز بسیج بود. تفکر، فرهنگ و سازمان بسیج بود که معادله جنگ را به نفع ایران تغییر داد. در دوران دفاع مقدس، فقط بسیج نبود که در جبهه ها حضور داشت، اما آنگاه که تفکر بسیجی بر همه اجزای موثر در جنگ حاکم شد، توفیقات ما نیز روز افزون گشت. در آن برهه، همه خود را بسیجی می دانستند و همین تفکر، عامل آن ایثارگری ها و
پیروزی ها شد.
اقتصاد مقاومتی نیز چون عرصه دفاع مقدس، نیازمند تفکر بسیجی و مدیریت جهادی است و لذا به نظر می رسد برای اینکه بتوان این بار عظیم را به مقصد رساند، مسؤولینی که وظیفه اجرایی اقتصاد را به عهده دارند باید به بسیج به عنوان یک فرصت عظیم نگاه کنند. البته طبیعی هم هست که هر نهادی که از لحاظ «سازمانی»، «رهبری» و «توانایی بسیج منابع» نیرومندتر باشد، نقش بزرگتری را در بسط نظری و تحقق علمی یک گفتمان ایفا می کند.
متاسفانه در دولت گذشته برنامه ریزی جدی برای بهره گیری از ظرفیت عظیم بسیج در حوزه جهاد اقتصادی و اقتصاد مقاومتی انجام نشد؛ اما هم اکنون با ابلاغ سیاستهایکلی اقتصاد مقاومتی از سوی رهبر انقلاب، از آنجا که مخاطب این سیاستها همه دستگاهها هستند، انتظار می رود که قوای سه گانه از قوه قضائیه گرفته تا مقننه و بالاخص مجریه که بار اصلی اجرای سیاستها بر دوش آن است، راه را برای بهره گیری از ظرفیت عظیم بسیج ده ها میلیونی در اقتصاد مقاومتی باز کند و با پرهیز از شعار زدگی، برنامه های عملی برای این کار طراحی نماید. امید می رود همچون عرصه دفاع مقدس و بسیاری از
عرصه های دیگر که بسیج، سربلند از میدان برخاسته، در این عرصه نیز وظیفه ذاتی خود را با موفیقت به انجام رساند.
انتهای پیام / ۱
ارسال نظر