شوری آب، آفات و گرما؛ سه عامل مرگِ نخلستان‌های خوزستان
طی روز‌های اخیر، هزاران نخل در خوزستان سوختند و فعالان محیط‌زیست انگشت اتهام را به سمت خشکسالی شدید، هجوم آفات، سوءمدیریت آبی و عدم تامین حقابه تالاب‌ها، به‌ویژه تالاب هورالعظیم، نشانه رفته‌اند.
«عیسی بزرگ‌زاده»، سخنگو صنعت آب کشور نیز در واکنش به فاجعه سوختن ۲۰ هزار درخت نخل در آبادان عنوان کرده که «در استان خوزستان برخی از مصرف‌کنندگان آب، جزو بد مصرف‌کنندگان عمده هستند و مصرفی فراتر از ظرفیت تامین‌‌شده دارند؛ همین موضوع، هم روی کیفیت و هم بر کمیت آب تاثیر مستقیم گذاشته است.
سخنگو صنعت آب با اشاره به برداشت‌های بی‌رویه در کشت نیشکر و بازگشت پساب شور به منابع آبی، تاکید کرده که پروژه‌های مدیریت منابع به‌دلیل مخالفت‌های اجتماعی و ناتمام ماندن طرح‌ها، پیشرفت نکرده‌اند و نتیجه آن، آسیب جدی به محیط‌زیست و کشاورزی منطقه بوده است.
بزرگ‌زاده همچنین گفته است: ما چند پروژه در حال اجرا در این منطقه داریم، اما متاسفانه به‌دلایل مختلف، این پروژه‌ها پیش نرفته‌اند یا به صورت ناقص اجرا شده‌اند. چاره‌ای نداریم جز آنکه مصرف آب در این استان را معقول کنیم و مصرف‌کنندگان غیرمعقول را – که هم به کمیت و هم به کیفیت آب ضربه می‌زنند – کنترل کنیم.
علیرغم این اظهارات باید به داده‌های رسمی که در رسانه‌ها منتشر شده استناد کرد. مطابق این داده‌ها، استان خوزستان با یکی از شدیدترین خشکسالی‌های ۶۰ سال گذشته مواجه است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که میزان بارندگی در سال جاری تا ۴۰ درصد کمتر از میانگین سال‌های گذشته بوده است.
این وضعیت، موجب شده از شش میلیون نخل آبادان در دوران جنگ، تنها دو میلیون باقی بمانند. محمدرضا جعفری، پژوهشگر حوزه توسعه و محیط زیست، با اشاره به این موضوع گفته است، مناطق اروندکنار و چوئبده اکنون شاهد نخل‌هایی سوخته و بی‌سرند که تصویری دردناک از زوال حیات کشاورزی خوزستان است.
جعفری همچنین تاکید کرده است که حیات خوزستان همواره به جریان رودخانه‌های بزرگ این استان وابسته بوده و تغییرات ایجادشده در سرشاخه‌ها و انتقال آب آنها ساختار طبیعی منطقه را دگرگون کرده است.
از سوی دیگر، آماری که مدیرعامل تعاونی نخل‌داران خوزستان ارائه داده، نگرانی‌ها درخصوص وضع پیش‌آمده را بیشتر کرده است. جاسم حزباوی زنگ هشدار را به صدا درآورده که بیش از ۸۰ درصد نخلستان‌های این استان از بین رفته‌اند و بسیاری از نخلستان‌های مناطق حاصل‌خیز به شوره‌زار بدل شده‌اند.
حمید میرزاده، فعال محیط زیست در پاسخ به این پرسش که چه عواملی در مرگ نخلستان‌های خوزستان موثر بوده، به «ما» گفت: شوری آب، آفات و تشدید گرمای هوا نقش و سهم بسزایی در وقوع این مسئله داشته‌اند. در واقع سوای موضوع خشکسالی و مدیریت ناصحیح منابع آبی، نخلستان‌ها، متاثر از افزایش شوری آب‌های سطحی و زیرزمینی از بین رفته‌اند. در این میان باید سهم ویژه‌ای برای تغییرات اقلیمی و افزایش بی‌سابقه دمای هوا نیز قائل شد. موضوعی که به کاهش محصول دهی و افزایش آتش‌سوزی در نخلستان‌ها منجر شده است.
این فعال محیط زیست به مسئله آفات نیز اشاره کرد و گفت: آفات به تنه درختان رخنه کرده و با تخم‌گذاری، نخل را از پا می‌اندازند. بیماری‌های قارچی نیز به نخلستان‌ها صدمه می‌زنند و این درحالی است که مطابق آمارها در سال گذشته، برداشت خرما در خوزستان ۲۰ هزار تن کاهش داشته که ناشی از امراض قارچی و خشکسالی، در کنار شوری آب و گسترش آفات بوده است و موضوع آتش‌سوزی‌ها را تشدید کرده است.
مطابق اظهارات رئیس سازمان محیط زیست استان خوزستان، و براساس بررسی‌های میدانی و تصاویر ماهواره‌ای، بخش عراقی تالاب هورالعظیم نیز مشابه بخش ایرانی کاملا خشک شده است و این موضوع به آتش‌سوزی‌های گسترده و آلودگی هوا و تشدید خشکسالی انجامیده است.
مدیر کل حفاظت محیط زیست خوزستان تاکید کرده که علت اصلی این بحران، تامین‌نشدن حقابه تالاب از سمت رودخانه دجله و نبود رهاسازی آب در بخش عراقی تالاب است. البته در بخش ایرانی تالاب نیز تغییر شرایط و مسیر آبخورهای تالاب از سوی وزارت نفت و تامین‌نشدن حقابه از سوی وزارت نیرو، وضع مشابهی را ایجاد کرده است.