مکانیسم ماشه و مسئولیت شهروندان
یک جامعه شناس سیاسی گفت: فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» در چارچوب برجام، تنها یک تحول دیپلماتیک نیست، بلکه پیامدهای آن از منظر روانی مستقیماً به متن زندگی اجتماعی و اقتصادی تمام شهروندان جاری می‌شود. در چنین شرایط حساس و بی‌سابقه‌ای، این پرسش اساسی مطرح می‌شود که تکلیف و نقش آحاد جامعه در قبال این مسئله نوظهور چیست؟
عاطفه شهسوار در گفتگو با «امیدنیوز» افزود: پاسخ به این سؤال، فراتر از واکنش‌های کوتاه‌مدت، در گرو درکی عمیق از «مسئولیت شهروندی» است. شهروندان در این برهه، از ناظرانی منفعل به بازیگرانی فعال تبدیل می‌شوند که رفتارهای روزمره آنان از انتخاب منبع خبری تا مدیریت مصرف و حفظ انسجام اجتماعی می‌تواند همچون سلاحی قدرتمند، کارایی تحریم‌ها را تضعیف کرده و پایداری ملی را در برابر فشارهای حداکثری تضمین کند.
این جامعه شناس سیاسی در ادامه با تبیین نقش‌های کلیدی و راهبردی شهروندان در چنین شرایطی اظهار کرد: نقش اصلی؛ حفظ آرامش و پرهیز از گسترش شایعات و در واقع آگاهی‌بخشی مسئولانه است. این مهم‌ترین وظیفه شهروندان در هر بحران ملی است. منبع‌شناسی خبر نیز حائز اهمیت است. شهروندان باید اخبار را تنها از منابع معتبر و رسمی دریافت کنند. از بازنشر اخبار از کانال‌ها و صفحات نامعتبر در فضای مجازی جدا خودداری شود. شایعه‌زدایی به جای شایعه‌پراکنی هم بسیار مهم است. شهروندان به جای انتقال سریع اخبار نگران‌کننده، باید در صحت آن تامل کنند. اگر اطلاعاتی دارند که منجر به ایجاد اضطراب عمومی می‌شود، از انتشار آن بپرهیزند.
وی افزود: همچنین کنترل فضای مجازی نیز باید مورد توجه باشد. فضای مجازی در چنین مواقعی به سرعت از اخبار ضد و نقیض و شایعات پر می‌شود. شهروندان باید با مسئولیت‌پذیری، به عناصری برای آرامش‌بخشی تبدیل شوند. از منظر اقتصادی هم مقاومت و حمایت از تولید ملی بسیار ضروری است. طبیعتا تحریم‌ها و بحران‌های ناشی از آن، مستقیم ترین تاثیر را بر اقتصاد و معیشت مردم می‌گذارد. مدیریت مصرف و عقلانی‌سازی هزینه‌ها از دیگر مواردی است که باید در مرکز توجه باشد. شهروندان باید مصرف خود را بهینه کنند (انرژی، کالاهای اساسی) و از هزینه‌های غیرضروری بکاهند تا فشار اقتصادی کمتری متوجه خانواده و کشور شود.
شهسوار افزود: در چنین شرایطی شهروندان باید کالای ایرانی را در اولویت قرار دهند. حمایت از تولید داخلی تنها یک شعار نیست، بلکه یک ضرورت استراتژیک برای کاهش وابستگی و تقویت اقتصاد مقاومتی است. همچنین پرهیز از احتکار و بازارسیاه نیز ضروری است. هرگونه انباشت کالا مانند خرید مازاد بر نیاز و احتکار، بحران را برای سایر هموطنان تشدید می‌کند. شهروندان مسئول باید با محکوم کردن این رفتارها، به ثبات بازار کمک کنند. به این نکته هم باید توجه کرد که انسجام ملی و حمایت از نظام در مواجهه با فشارهای خارجی بسیار اثرگذار است، وحدت ملی بزرگ‌ترین سرمایه کشور است. از طرفی شهروندان باید با درک شرایط سخت، روحیه خود، خانواده و اطرافیان را حفظ کنند و آمادگی داشته باشند که دوره‌ای از سختی‌ها را برای حفظ دستاوردهای ملی پشت سر بگذارند.
وی با تاکید بر حمایت از دیپلماسی دولت گفت: اگرچه شهروندان حق دارند نظرات خود را بیان کنند، اما در میدان مقابله با فشارهای خارجی، انسجام حول منافع ملی و حمایت از تیم دیپلماتیک کشور برای خروج از بحران، امری حیاتی است. همچنین مشارکت در نهادهای مردمی، کمک‌های داوطلبانه به اقشار آسیب‌پذیر و تقویت روحیه همدلی در جامعه، از بار مشکلات می‌کاهد. شهروندان باید بدانند که یکی از اهداف اصلی فشارهای حداکثری، ایجاد ناامیدی و اختلاف میان مردم و نظام است. هوشیاری در برابر این تاکتیک‌ها بسیار مهم است. طبیعتا انتقاد از عملکردها طبیعی است، اما در شرایط بحرانی، این انتقاد باید سازنده و با هدف کمک به حل بحران باشد، نه تشدید آن و ایجاد تفرقه.
این جامعه شناس سیاسی در خصوص نقش بین‌المللی شهروندان در امر دیپلماسی عمومی خاطرنشان کرد: شهروندان، به ویژه آنانی که ارتباطات بین‌المللی دارند، می‌توانند نقش موثری ایفا کنند، ازجمله انعکاس واقعیت‌ها. آنها می‌توانند منطق و حقوق قانونی ایران را در شبکه‌های اجتماعی بین‌المللی و میان ارتباطات خود با شهروندان دیگر کشورها توضیح دهند. می‌توانند در مقابل جنگ روانی و تبلیغات ضدایرانی که برای منزوی کردن کشور صورت می‌گیرد، ایستاده و روایتی مستند از ماجرا ارائه دهند. در مجموع نقش شهروندان باتوجه به فعال شدن مکانیسم ماشه، تبدیل از یک "ناظر منفعل" به یک "عامل فعال و مقاوم" است. این نقش در چند کلمه خلاصه می‌شود: آرامش، هوشیاری، انسجام، مقاومت اقتصادی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی.
وی خاطرنشان کرد: موفقیت ایران در عبور از این بحران‌ها تنها به دست دیپلمات‌ها و سیاستمداران نیست، بلکه به میزان تاب‌آوری، هوشمندی و وحدت تک‌تک شهروندانش بستگی دارد.