بحران کیفیت آموزش؛ تعطیلی مدارس و اتکای بیش از حد به آموزش مجازی
نظام آموزشی ایران طی سالهای اخیر با چالشهای جدی مواجه شده است. تعطیلی مداوم مدارس به دلایل مختلف از جمله شرایط کرونایی، کمبود معلم و مشکلات زیرساختی و همچنین استفاده گسترده از آموزش آنلاین، موجب نگرانی خانوادهها، معلمان و کارشناسان آموزش شده است.
نظام آموزشی ایران طی سالهای اخیر با چالشهای جدی مواجه شده است. تعطیلی مداوم مدارس به دلایل مختلف از جمله شرایط کرونایی، کمبود معلم و مشکلات زیرساختی و همچنین استفاده گسترده از آموزش آنلاین، موجب نگرانی خانوادهها، معلمان و کارشناسان آموزش شده است. تحلیلگران معتقدند آموزش آنلاین، با وجود مزایا، هرگز نمیتواند جایگزین آموزش حضوری و تعامل مستقیم دانشآموز و معلم شود و تداوم این وضعیت مشکلات جدی را برای کیفیت یادگیری ایجاد میکند.
تعطیلیهای مداوم مدارس؛ آسیب به روند یادگیری
تعطیلیهای طولانی و پیدرپی مدارس، باعث ایجاد فاصله درسی و افت سطح علمی دانشآموزان شده است. بسیاری از دانشآموزان به دلیل شرایط اقتصادی، نبود فضای مناسب در خانه و دسترسی محدود به اینترنت یا تجهیزات دیجیتال، قادر به استفاده کامل از آموزش آنلاین نیستند. این مساله در مناطق محروم و روستاها شدت بیشتری دارد و به شکل نابرابری آموزشی ظاهر میشود.
تحقیقات نشان میدهد دانشآموزانی که مدت طولانی از آموزش حضوری محروم میشوند، با کاهش مهارتهای پایهای مانند خواندن، نوشتن و محاسبات ریاضی مواجه میشوند. علاوه بر این، تعطیلیهای مکرر مدارس بر روحیه دانشآموزان، انگیزه یادگیری و سلامت روان آنها تأثیر منفی گذاشته است.
آموزش آنلاین؛ راهکار موقتی یا مشکلساز؟
با تعطیلی مدارس، آموزش آنلاین بهعنوان جایگزین مطرح شد. هرچند این روش برخی مزایا مانند امکان دسترسی از راه دور و انعطافپذیری در زمانبندی دارد، اما محدودیتهای مهمی نیز به همراه دارد:
-
فقدان تعامل مستقیم
یادگیری حضوری فرصت تعامل چهرهبهچهره، پرسش و پاسخ سریع و فعالیتهای گروهی را فراهم میکند؛ چیزی که آموزش آنلاین بهطور کامل ارائه نمیدهد. -
فقدان امکانات و تجهیزات
بسیاری از خانوادهها به اینترنت پایدار، تبلت یا لپتاپ دسترسی ندارند و این نابرابری، شکاف آموزشی را افزایش میدهد. -
افت انگیزه و تمرکز دانشآموزان
تجربه آموزش آنلاین نشان داده است دانشآموزان، بهویژه در مقاطع پایینتر، در محیط خانه تمرکز کافی برای یادگیری ندارند و اغلب دچار حواسپرتی میشوند. -
بار مضاعف بر معلمان
معلمان موظف به آمادهسازی محتوای آنلاین، برگزاری کلاسها و ارزیابی عملکرد دانشآموزان هستند؛ کاری که نسبت به آموزش حضوری زمان و انرژی بیشتری میطلبد و خستگی شغلی آنها را افزایش میدهد.
پیامدهای اجتماعی و آموزشی
-
افت کیفیت یادگیری: کاهش مهارتهای پایهای، ضعف در آموزش مفهومی و کاهش توانایی حل مسئله.
-
گسترش نابرابری آموزشی: دانشآموزان مناطق محروم و خانوادههای کمدرآمد بیشترین آسیب را میبینند.
-
تأثیر بر سلامت روان: افزایش اضطراب، کاهش انگیزه و عدم تعامل اجتماعی دانشآموزان.
-
فشار بر والدین و معلمان: والدین مجبورند نقش معلم را در خانه ایفا کنند و معلمان نیز بار کاری مضاعفی را تجربه میکنند.
راهکارها و پیشنهاد کارشناسان
کارشناسان آموزش معتقدند برای کاهش اثرات منفی تعطیلیها و آموزش آنلاین، باید اقدامات زیر انجام شود:
-
تقویت زیرساختهای دیجیتال و دسترسی برابر به اینترنت برای همه دانشآموزان.
-
آموزش ترکیبی: ترکیب آموزش حضوری با آنلاین به گونهای که نقاط ضعف و محدودیتها جبران شود.
-
حمایت روانی و مشاورهای برای دانشآموزان و معلمان به منظور کاهش استرس و اضطراب ناشی از تغییر مداوم شرایط.
-
برنامهریزی برای جبران عقبماندگی درسی از طریق کلاسهای جبرانی و کارگاههای آموزشی حضوری.
-
افزایش ظرفیت نیروی انسانی و معلمین آموزش مجازی تا فشار بر معلمان کاهش یابد و کیفیت آموزش حفظ شود.
جمعبندی
تعطیلیهای مداوم مدارس و آموزش آنلاین، هرچند در کوتاهمدت چارهای برای ادامه روند آموزش بودند، اما در بلندمدت به یک چالش جدی تبدیل شدهاند. کیفیت یادگیری کاهش یافته، نابرابری آموزشی افزایش یافته و فشار روانی و اجتماعی برای دانشآموزان، والدین و معلمان سنگین شده است. برای مقابله با این مشکلات، نیاز به تصمیمگیری فوری، سرمایهگذاری در زیرساختها و اجرای برنامههای جبرانی وجود دارد تا نظام آموزشی ایران بتواند مسیر یادگیری را بدون آسیب جدی ادامه دهد.