روش های خانگی و دارویی برای درمان سرفه خلط دار + علایم و انواع سرفه

درمان سرفه خلط دار به عاملی که آن را ایجاد کرده بستگی دارد. برای سرفه‌هایی که ناشی از ویروس (مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا) هستند، درمان آن‌ها بیش‌تر نیاز به استراحت، مصرف مایعات و داروهای ضدویروسی دارد. در این مطلب روش های خانگی برای درمان سرفه را به شما آموزش داده ایم.

انواع سرفه را می‌شناسید؟

سرفه خلط دار یکی از انواع سرفه است که معمولا در فصول سرد سال به سراغمان می‌آید و بهتر است که در صورت بروز، هر چه زودتر درمان شود. اما اولین قدم برای درمان، شناخت مشکل و داشتن اطلاعات کافی در مورد آن است؛ برای همین اول می‌خواهیم کمی بیشتر در مورد سرفه خلط دار و مشکلات آن برای صحبت کنیم.

سرفه‌ها به دو دسته سرفه خشک و خلط‌دار تقسیم می‌شوند. در نوع خلط‌دار مخاط گلو و بینی را حس می‌کنید. بیشتر موارد، سرفه‌ واکنشی طبیعی و خودکار از سوی بدن است.  بدن می‌خواهد با سرفه‌کردن عوامل محرک گلو و راه‌های تنفسی را از میان بردارد.

بیشتر اوقات سرفه‌های خلط‌دار نشانه مشکلی جدی نیستند و در طی ۳ هفته از بین می‌روند. گاهی هم نیاز به پیگیری جدی‌تر وجود دارد و نمی‌توان از آن‌ها به‌راحتی گذر کرد. برای مرور انواع درمان سرفه خلط دار باید با انواع بیماری‌ها و مشکلاتی آشنا شوید که دلیل چنین سرفه‌هایی هستند. خلط‌ها انواع مختلفی هم دارند که درباره آن‌ها در ادامه می‌خوانید.

انواع خلط

بدن در حالت طبیعی و سلامت کامل هم خلط تولید می‌کند اما مقدار آن زیاد نیست. زمانی که رنگ و حجم خلط تولیدی تغییر می‌کند، نشانه‌هایی از بروز مشکلات جدی دیده می‌شود. سیگارکشیدن یا حساسیت‌داشتن به چیزی باعث ترشح و شکل‌گیری زیاد خلط در گلو و بینی می‌شود اما علل ایجاد سرفه خلط دار فقط همین‌ها نیست. سرفه‌های خلط‌دار می‌توانند نتیجه مشکلات گوناگونی در بدن باشند.

باید به رنگ خلط و مخاط موجود در سرفه‌تان دقت کنید:

خلط سفید

التهاب و تورم در بینی با تولید مخاط و خلط سفید همراه است. این رنگ از خلط نشانه سرماخوردگی ساده است. تب، عطسه، گلودرد، سردرد و بدن‌درد هم در چنین موقعیتی به‌وجود می‌آیند. خلط سفید غلیظ نشانه عفونت میکروبی است و برای درمان آن، باید آنتی‌بیوتیک مصرف کرد.

زرد

خلط زرد در سرفه نشان از آن دارد که در آستانه ابتلا به سرماخوردگی یا عفونت هستید. چنین خلطی به خاطر تولید گلبول‌های سفید بیشتری است که حاوی نوتروفیل هستند. این سلول‌ها به‌ سمت عفونت موجود در بدن حمله می‌کنند و آن‌ها را از بین می‌برند. با پیشروی عفونت در بدن، خلط از زرد به رنگ سبز تغییر پیدا می‌کند.

سبز

خلط سبز نشانه عفونت میکروبی یا ویروسی است. این رنگ از خلط به خاطر گلبول‌های سفید مرده و مواد زائد دیگر بدن به‌ وجود می‌آید. اگر وجود چنین رنگی از خلط با علامت‌های دیگر همراه باشد، باید وضعیت را به‌‌طور جدی پیگیری و دارو مصرف کنید.

قرمز

خلط قرمز نشان از وجود خون در ترشحات دارد. شاید خلط خونی نتیجه خشکی بینی و گلو باشد. پاک‌کردن زیاد بینی و فین‌کردن شدید هم باعث شکل‌گیری خلط و مخاط خونی می‌شوند. اگر خلط خونی دیدید، حتما به پزشک مراجعه کنید. شاید این موضوع ریشه در وضعیتی مانند سرطان یا ذات‌الریه داشته باشد.

علل ایجاد سرفه

اگرچه تک سرفه های گهگاهی در طول روز طبیعی بوده و نشانه بیماری جدی نمی باشند، اما افزایش تعداد و ادامه آن ها می تواند نشانه بیماری باشد. علل ایجاد سرفه بر اساس مدت زمان شروع آن ها متفاوت می باشند. به سرفه هایی که طی کمتر از ۳ هفته قطع شوند، سرفه حاد (Acute) گفته می شود.

چنانچه سرفه بیشتر از ۸ هفته طول بکشد، سرفه مزمن (Chronic) نامیده می شود. اگر طول مدت سرفه ها بین ۳ الی ۸ هفته متغیر باشند، به آن ها سرفه های تحت حاد (Subacute) گفته می شوند. شایع ترین علل ایجاد سرفه بر اساس مدت زمان شروع آن عبارتند از:

علل سرفه حاد

رفه به دنبال عفونت های تنفسی مثل سرماخوردگی و آنفولانزا، آلودگی هوا، استشمام دود، سیگار و مواد شیمیایی معمولا در این دسته قرار می گیرند و طی کمتر از ۳ هفته برطرف می شوند.

علل سرفه تحت حاد

گاهی پس از بهبود عفونت های تنفسی مثل سرماخوردگی، آنفولانزا و طی دو سال اخیر به دنبال ابتلا به کووید ۱۹ سرفه ها تا چندین هفته و حتی تا یک الی دو ماه ادامه پیدا می کنند. سرفه های ناشی از سیاه سرفه نیز در این دسته طبقه بندی می شوند.

سرفه های مزمن

بایذ بدانید سرفه به دنبال بیماری های قلبی، برخی داروها، برخی بیماری های ریوی و بدخیمی ها، آسم نوع سرفه ای و ترشحات پشت حلق ممکن است چندین هفته الی چندین ماه ادامه پیدا کنند.

سایر علل سرفه

سینوزیت، برونشیت، بیماری های انسدادی ریه، سرطان ریه، سل، آسم، خروسک، آمفیزم، نارسایی قلبی، سارکوئیدوز، آمبولی ریه و بسیاری از ویروس های تنفسی دیگر نیز می توانند منجر به سرفه های طول کشیده و خسته کننده شوند.

سرفه خلط دار علائم کدام بیماری‌ها است؟

برای درمان، لازم است بدانید که سرفه خلط دار نشانه چیست. از جمله مشکلاتی که باعث سرفه‌های خلط‌دار می‌شوند، باید موارد زیر را نام ببریم:

• عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
• عفونت دستگاه تنفسی تحتانی
• بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD)
• برونشکتازی (Bronchiectasis)
• سرفه خلط دار در کرونا
• رفلاکس معده
• حساسیت
• آسم
• سل

  اگر سرفه خلط‌دارتان نتیجه مبتلابودن به این بیماری‌ها است، باید حتما به دکتر گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. در ادامه درباره هر کدام از این بیماری‌ها بیشتر می‌گوییم.

تشخیص علت سرفه

استفاده از روش های تشخیصی در تمام انواع سرفه ضروری نمی باشد. گاهی پزشک ابتدا بر اساس شرح حال و معاینه بالینی انجام شده یک دوره درمان تجربی تجویز می کند و در صورت عدم بهبود علائم، آن گاه از روش های تشخیصی تکمیلی استفاده می کند. کاربردی ترین روش های تشخیص سرفه مزمن عبارتند از:

عکس قفسه سینه: جهت بررسی علل سرفه مزمن در همه افراد انجام می شود. همچنین در افرادی که سیگار طولانی مدت مصرف می کنند یا سابقه بیماری های ریوی قبلی نیز دارند، اغلب جهت بررسی علت سرفه درخواست می شود.

تست عملکرد ریه (تست تنفس یا اسپیرومتری): زمانی که شک به آسم یا بیماری های انسدادی ریه مطرح باشند، جهت تایید تشخیص از اسپیرومتری یا نوار ریه استفاده می شود.

اندازه گیری PH مری: در صورت شک به ریفلاکس اسید به عنوان علت سرفه مزمن، PH مایع برگشتی از معده اندازه گرفته می شود. در موارد شدید گاهی از آندوسکوپی نیز جهت بررسی آسیب اسید به مری استفاده می شود.

بیماری های سرفه خلط دار

1. عفونت دستگاه تنفسی فوقانی

عفونت دستگاه تنفسی فوقاتی در بیشتر مواقع، نتیجه سرماخوردگی معمولی یا آنفلونزا است. عامل این دو بیماری هم ویروس‌ها هستند. در کنار درد قفسه سینه، گلو درد، ضعف و آبریزش بینی، سرفه خلط‌دار هم از علائم و نشانه‌های سرماخوردگی و آنفلونزا است.

2. عفونت دستگاه تنفسی تحتانی

در عفونت دستگاه تنفسی تحتانی، ریه‌ها و راه‌های هوایی تنفس تحت تأثیر قرار می‌گیرند. این عفونت‌ها به ۲ دسته تقسیم می‌شوند: پنومونی (pneumonia ) یا ذات‌الریه و برونشیت (bronchitis).

پنومونی یا ذات‌الریه عفونت و التهاب ریه‌ها است. دلیل آن می‌تواند عفونت ویروسی، میکروبی، انگلی یا قارچی باشد. برونشیت هم نتیجه التهاب و عفونت نایژه‌های ریه است. سرفه خلط دار از علائم و نشانه‌های این دو بیماری هم به‌ شمار می‌رود.

3. بیماری مزمن انسدادی ریه

مجموعه‌ای از عوامل می‌توانند موجب آسیب‌های ریوی شوند. از عوارض این آسیب‌های مزمن سرفه خلط دار است. از عوامل آسیب‌زا باید به دود سیگار اشاره کنیم. عفونت‌های ریوی که قبلا رخ داده‌اند یا قرارداشتن مداوم در معرض آلودگی هوا هم می‌توانند بیماری‌های مزمن انسدادی ریه (COPD) را به وجود بیاورند.

4. برونشکتازی

برونشکتازی (Bronchiectasis) از بیماری‌های مزمن ریوی است که در آن، راه‌های هوایی به‌طور غیرعادی پهن و پر از خلط و مخاط می‌شوند. چنین وضعیتی، ریه‌ها را در معرض عفونت قرار می‌دهد.

دلایل مختلفی از جمله عفونت‌های قارچی، ویروسی و میکروبی می‌توانند علت بروز برونشکتازی باشند. وجود تومور در ریه‌ها هم از عوامل شکل‌دهی این مشکل است. درمان سرفه خلط دار ناشی از این بیماری نیاز به پیگیری جدی نزد پزشک متخصص دارد.

5. سرفه خلط دار در کرونا

سرفه‌های ناشی از گلو درد کرونا معمولا خشک هستند. با این حال، اگر دچار مشکلات دیگری مانند ذات‌الریه یا برونشکتازی هم باشید، احتمال دارد که در دوران کرونا، سرفه‌های خلط‌دار را هم تجربه کنید.

6. رفلاکس معده

زمانی رفلاکس معده رخ می‌دهد که مواد و اسید موجود در معده از آن به بیرون نشت می‌کنند و به‌سمت مری می‌روند. مری همان راه ارتباطی میان دهان و معده است. در این حالت هم فرد دچار سرفه‌های خلط‌دار می‌شود.

7. حساسیت

حساسیت‌ها باعث خارش چشم، عطسه، گرفتگی بینی و سرفه‌ خلط دار می‌شوند. قرارگرفتن بدن در معرض گرد و غبار یا گرده‌های گیاهی نیز باعث سرفه و تولید خلط می‌شود.

8. آسم

از نشانه‌های آسم هم باید به درد و گرفتگی سینه و سرفه اشاره کنیم. سرفه‌های این بیماری گاهی خشک‌ هستند و گاهی با خلط همراه‌اند. اگر مبتلایان به آسم سرفه‌های خلط‌دار داشته باشند، یعنی راه‌های هوایی‌شان ملتهب شده است.

9. سل

سل هم بیماری عفونی است که روی ریه‌ها، استخوان‌ها، غدد و سیستم عصبی اثر منفی می‌گذارد. یکی از عوارض سل، سرفه‌های خلط‌دار است. فرد مبتلا به این بیماری باید درمان جدی را پیگیری کند.

از کجا سرفه‌ی خلط‌دار را بشناسیم؟

سرفه‌ی خلط‌دار با نشانه‌هایی همراه با آبریزش بینی شدید، احساس برگشت یک مایع از پشت گلو، خس‌خس و تنگی نفس، سوزش سر دل همراه با مزه‌ی ترش در دهان و همچنین گاهی اوقات سرفه‌ی همراه با خون، قابل‌تشخیص است.

به‌هیچ‌وجه جلوی خلط را نگیرید. هنگامی‌که خلط از ریه‌ها بالا می‌آید، یعنی بدن سعی در رفع آن دارد. پس بهتر است که آن را از دهان خارج کرده و هرگز آن را فرو ندهید.

روش های درمان سرفه خلط دار

همانطور که مطالعه کردید، سرفه خلط دار یکی از نشانه‌های بیماری‌ای مثل سرماخوردگی است با این‌حال، درمان سرفه از نوع خلط دار، روش‌های مختلفی دارد که در ادامه آن‌ها ر را با هم مورد بررسی قرار می‌دهیم.

درمان خانگی سرفه خلط دار

روش‌های مختلفی برای درمان سرفه خلط‌دار وجود دارد. با مرور آن‌ها، درمان و تسکین سرفه‌ها حتی در منزل ممکن می‌شود. از انواع درمان سرفه در خانه می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

مرطوب‌کردن هوا

هوای مرطوب محیط باعث رقیق‌شدن خلط می‌شود. شاید شنیده باشید که بخار و بخوردادن روش‌های مناسبی برای تسکین گلوی ملتهب و کاهش خلط‌ هستند اما این توصیه‌ها پایه‌های علمی قوی ندارند.

به‌جای بخار و بخوردادن، بهتر است که از دستگاه‌های مرطوب‌کننده سرد استفاده کنید. این دستگاه را در تمام طول روز روشن بگذارید تا هوا را لطیف و مرطوب کند. در چنین فضایی، تنفس راحت‌تر و خلط‌ها هم رقیق‌تر می‌شوند.

آب‌رسانی به بدن

مصرف مایعات زیاد می‌تواند راهی برای درمان سرفه خلط دار باشد؛ به‌ ویژه مایعات گرم. آب و انواع نوشیدنی‌ها مخاط را رقیق و روان می‌کنند. برای درمان سرفه‌های خلط‌دار، آب میوه، سوپ‌های رقیق، دم‌نوش‌ها و چای را فراموش نکنید. ترکیب آب و لیمو و چای بدون کافئین هم از گزینه‌های مطلوب است.

مصرف مواد مغذی

مصرف بعضی از مواد می‌تواند به کاهش سرفه‌های خلط‌دار کمک کند. لیمو، سیر و زنجبیل از این دسته مواد مفید هستند. تحقیقی در سال ۲۰۱۸ میلادی انجام شد که نشان می‌دهد، این مواد در کم‌کردن سرفه‌های خلط‌دار نقش مهمی دارند.

غذاهای ادویه‌دار و حاوی فلفل تند هم به‌طور موقتی می‌توانند سینوس‌ها را صاف کنند و باعث روان‌شدن خلط شوند. بنا به نتایج تحقیقی که در سال ۲۰۱۶ میلادی انجام شد، موادی مانند انار، جنسینگ و میوه‌های خانواده توت هم در درمان خلط نقش مؤثری دارند.

بعضی از تحقیقات نشان می‌دهند که مصرف سوپ مرغ هم در مسیر درمان و تسکین خلط گلو مفید است. این سوپ می‌تواند حرکت نوتروفیل‌ها در بدن را کند و کم‌سرعت کند. نوتروفیل‌ها در گلبول‌های سفیدی هستند که با عفونت‌ها می‌جنگند. با حرکت نرم و آهسته، آن‌ها در بخش‌هایی از بدن قرار می‌گیرند که عفونت وجود دارد.

گرم نگه‌داشتن بدن

بدنتان را گرم نگه دارید. این کار درمانی برای تسکین سیستم تنفسی‌تان است. دمای بدن که بالا باشد و گرم بماند، راحت‌تر می‌تواند با عوامل بیماری‌زا مانند ویروس‌ها بجنگد. برایی گرم‌کردن بدن می‌توانید دوش آب گرم بگیرید، پتوی بیشتری روی خود بکشید و لباس‌های گرم بپوشید.

قرقره سرم نمکی و آب‌نمک

برای کاهش سرفه خلط دار از محلول آب‌نمک استفاده کنید. برای غرغره این محلول به نکات زیر دقت داشته باشید:

یک‌دوم تا سه‌چهارم قاشق چای‌خوری نمک را در یک فنجان آب بریزید. بهتر است آب گرم باشد چون نمک در آن زودتر حل می‌شود. استفاده از آب معدنی یا تصفیه‌شده که فاقد کلر است هم در این زمینه توصیه می‌شود.

کمی از آب را در گلو غرغره کنید و آن را شست‌وشو بدهید.

به‌مدت ۳۰ تا ۶۰ ثانیه قرقره و بعد محلول را تُف کنید.

این کار را تا جایی تکرار کنید که به نظرتان مفید می‌آید.

یادتان باشد که نباید محلول را در گلو فرو و قورت بدهید.

اگر نمی‌خواهید آب‌نمک غرغره کنید، راه آسان‌تری هم وجود دارد. چه راهی؟‌ از سرم نمکی استفاده کنید. با قوری تنقیه یا همان پوار بینی می‌توانید سرم نمکی را برای شست‌وشوی بینی و گلو استفاده کنید.

مصرف عسل

استفاده از یک قاشق عسل هم به درمان خلط کمک می‌کند. برای درمان سرفه خلط دار در کودکان زیر یک سال از این ماده استفاده نکنید چون امکان بروز بوتولیسم (بیماری فلج‌کننده میکروبی) در آن‌ها وجود دارد.

درمان دارویی سرفه خلط دار

داروهای بدون نسخه متنوعی برای درمان سرفه‌های خلط‌دار وجود دارند. این داروها با رفع مشکلاتی مانند گرفتگی و کیپ‌شدن بینی و تسکین سرفه از تولید خلط بیشتر جلوگیری می‌کنند. در شرایطی که بیماری ریوی یا مشکلی جدی منجر به سرفه‌های خلط‌ دار می‌شود، باید حتما از تجویز پزشک برای تهیه دارو استفاده کنید.

اما داروهای بدون نسخه و تجویز پزشک برای شرایط نه‌چندان خطرناک و سرفه‌های خلط دار معمولی چیست؟

آنتی‌هیستامین‌

یکی از راه‌های درمان سرفه خلط دار و از بین‌بردن مخاط موجود در گلو و بینی، استفاده از آنتی‌هیستامین‌ است. این دسته از داروها به دو دسته آرام‌بخش- خواب‌آور و ساده تقسیم می‌شوند. اگر نیاز به هوشیاری در طول روز دارید، نباید آنتی‌هیستامین‌هایی مصرف کنید که خواب‌آور هستند.

داروهای ضداحتقان

داروهای ضدگرفتگی بینی و گلو مانند فنیل‌افرین یا سودافدرین هم می‌توانند به کم‌کردن سرفه خلط دار کمک کنند. اوکسی‌متازولین هم از داروهای ضداحتقان دیگری است که در این زمینه استفاده می‌شود.

اکسپکتورانت

این دارو با رقیق‌کردن مخاط باعث می‌شود که گلو راحت‌تر از مخاط و خلط پاک شود. مصرف آن برای کاهش خلط از سوی پزشکان تجویز می‌شود.

سرفه خلط دار دلایل مختلفی دارد

باز هم تأکید می‌شود که سرفه‌های خلط‌دار بنا به دلایل مختلفی رخ می‌دهند. برای کاهش شدت آنها و تسکین گلو می‌توانید از روش‌های توصیه شده در مقاله استفاده کنید. یادتان باشد که گاهی این سرفه‌ها در نتیجه وضعیت و مشکلی جدی رخ می‌دهند و حتما نیاز به مراجعه به پزشک متخصص دارند. از راه لینک نوبت دهی آنلاین می‌توانید از بهترین پزشکان نوبت بگیرید و روند درمان را شروع کنید.

نکته های مهم درمان خانگی سرفه خلط دار

انجام اقدامات زیر می‌تواند به از بین بردن سرفه‌ی خلط‌دار کمک زیادی کند:

غرغره ‌کردن آب‌نمک

این روش یک درمان بسیار مؤثر و آسان برای این عارضه است. برای این کار کافی است مقداری نمک را در یک لیوان آب ولرم ریخته و برای چند دقیقه گلو را با آن ماساژ دهید. این کار نه‌تنها گلو را تسکین می‌دهد، بلکه به پاک کردن باقی‌مانده‌ی مخاط در گلو کمک فراوانی می‌کند.

استفاده از انواع بخور

بخور دادن همیشه می‌تواند به تجزیه‌ی مخاط و خروج آن از قفسه‌ی سینه بسیار کمک کند. می‌توانید دستگاه بخور را در خانه روشن کنید تا هوای مرطوب، سرفه را درمان کند. همچنین می‌توانید سر خود را با چشم بسته بر روی یک کاسه‌ی آب گرم حاوی مقداری روغن اکالیپتوس قرار دهید، حوله را روی سر خود بکشید و از داخل کاسه تنفس کنید.

فیزیوتراپی

شاید برایتان جالب باشد که فیزیوتراپی می‌تواند در درمان سرفه نقش داشته باشد. درواقع بسیاری از فیزیوتراپیست‌ها می‌تواند سرفه‌های مزمن و خلط‌دار را درمان کنند. در فیزیوتراپی که در قفسه‌ی سینه انجام می‌شود، مخاط نرم شده و به‌راحتی از ریه خارج می‌شود.

برای درمان سرفه خلط دار کافی است مایعات زیادی بنوشید، یک حمام گرم بگیرید و استراحت کنید. اگر سیگاری هستید، حال بهترین زمان است که سیگار را ترک کنید.