لزوم یکسان‌سازی به‌جای جداسازی دانش آموزان عادی و استثنایی
سال‌هاست که مدارس ویژه کودکان استثنایی از مدارس عادی جداست، درحالی‌که برخی از کارشناسان بر این باورند که باید به سمت آموزش فراگیر گام برداشت و به‌جای تفکیک دانش آموزان عادی و استثنایی، زمینه‌ای فراهم نمود تا کودکان با نیاز استثنایی در کنار هم سن و سالان خود تحصیل کنند.
سال‌هاست که مدارس ویژه کودکان استثنایی از مدارس عادی جداست، درحالی‌که برخی از کارشناسان بر این باورند که باید به سمت آموزش فراگیر گام برداشت و به‌جای تفکیک دانش آموزان عادی و استثنایی، زمینه‌ای فراهم نمود تا کودکان با نیاز استثنایی در کنار هم سن و سالان خود تحصیل کنند.
با این حال گروهی از کارشناسان معتقدند که چنین اقدامی در کشور ما امکانپذیر نیست. حمیدرضا شریفی، کارشناس مسئول پیشگیری و تشخیص اداره آموزش استثنایی استان اصفهان در همین زمینه می‌گوید: «تعداد دانش‌آموزان در کلاس‌های عادی زیاد است و امکان ایجاد انطباق‌ها وجود ندارد، حتی معلمان از افراد با کم‌توان ذهنی شناختی ندارند و شیوه‌های آموزشی این افراد را نمی‌دانند.»
شریفی اگرچه تاکید می‌کند که این کار در کشورهای پیشرفته دنیا انجام شده و به سمت آموزش فراگیر رفته‌اند، به این معنی که اجازه داده‌اند بچه‌های با نیاز ویژه نیز در مدارس عادی حضور پیدا کنند و از آموزش عادی در کنار سایر هم سن و سالان خود بهره ببرند، ولی معتقد است، در کشور ما برای حرکت در این مسیر باید تغییراتی اتفاق بیفتد و مشکلات حل شود.
اما پروانه طاهری، درمانگر شناختی کودکان استثنایی یا کودکان با نیازهای ویژه، بر لزوم آموزش این طیف از دانش آموزان در کنار دانش آموزان عادی تاکید می‌کند.
او می‌گوید:«هر کودکی که از نظر توانایی یادگیری و مهارت، تفاوت چشمگیر با بچه‌های همسن خودش داشته باشد، جزو کودکان استثنایی است، که البته دسته‌بندی هم داریم. بچه‌هایی که آسیب شنوایی، بینایی و جسمی، یعنی نقص حرکت و مهارت ارتباطی و رفتاری دارند؛ جزو کودکان استثنایی به شمار می‌روند. معمولا وقتی این کودکان می‌خواهند وارد مدرسه شوند، در ابتدا مورد سنجش قرار می‌گیرند و در صورتی که بعضی نمرات آن‌ها به تراز میانگین نرسد، به مدارس استثنایی ارجاع داده می‌شوند.»
به گفته او، مدرسه برای این کودکان گاهی تبدیل به جهنم می‌شود و توضیح می‌دهد: «بسیاری از خانواده‌های کودکان عادی ممکن است قبول نکنند بچه‌ها کنار هم درس بخوانند و این باعث شده است، بچه‌ها جدا شوند.»
طاهری در پاسخ به این پرسش که چرا کودکان با نیازهای ویژه یا کودکان استثنایی باید از سایر بچه‌ها جدا باشند؟ می‌گوید: «چون ممکن است این کودکان اختلالات رفتاری و یادگیری داشته باشند، سطح یادگیری آن‌ها مثل بقیه بچه‌ها نیست و به همین دلیل نیازمند توجه و آموزش ویژه‌اند. در ابتدا سیستم آموزش و پرورش بر این تصمیم بود این کودکان جدا شوند و توجه بیشتری به آن‌ها معطوف شود، ولی بعد‌ها براساس حقوق کودک که شعار آن آموزش برای همه و عدالت برای همه کودکان است، سیستم آموزش فراگیر معرفی شد. آموزش فراگیر، یعنی بچه‌ها با نیاز ویژه بتوانند در کنار بچه‌های عادی در مدارس تحصیل کنند و همه این آموزش، به بستر فرهنگی جامعه بستگی دارد. انجام این کار با چالش‌های زیادی روبه رو است، به همین دلیل، ترجیح سیستم آموزش و پرورش بر جداسازی است، که هم راحت‌تر است و هم چالش‌های کمتری دارد.»
این درمانگر کودکان با نیازهای ویژه در ادامه عنوان می‌کند: «ما معتقدیم آموزش برای همه یکسان است، ولی این حرف با جدا کردن کودکان با نیازهای ویژه تناقض دارد؛ چون برای انجام این کار فرهنگ‌سازی و آماده سازی نیاز است. در ایران مدارس با کیفیت که روی این موضوع کار و برنامه ریزی می‌کنند بسیار کم است، در صورتی که چندین سال است ما از آموزش فراگیر صحبت می‌کنیم، ولی شاید بستر فرهنگی مورد نیاز هنوز ایجاد نشده است. بستر فرهنگی در ابتدا به خانواده‌ها مربوط می‌شود که شماری از آن‌ها قبول نمی‌کنند کودکان با نیازهای ویژه در مدارس، کنار فرزندان عادی آن‌ها تحصیل کنند.»
به گفته طاهری «چون در این مورد در جامعه صحبت نشده است و مردم خیلی این کودکان را ندیده‌اند در مدارس اگر تفاوتی ببینند به خصوص کلاس اول و دوم ابتدایی، خانواده‌ها معترض می‌شوند که چرا مثلا این کودک این شکلی است؟ یا اعتراض می‌کنند که این کودک استثنایی چالش در کلاس ایجاد کرد و بچه‌های ما دیگر نمی‌توانند به درس توجه کنند.»
البته تعدادی از مدارس در ایران کودکان با نیازهای ویژه را می‌پذیرند، به ویژه برخی مدارس غیرانتفاعی؛ ولی آنطور که طاهری می‌گوید: «این کودکان کاملا در کلاس نادیده گرفته می‌شوند و جداسازی در همان کلاس صورت می‌گیرد. به این معنا که ثبت نام می‌شوند ولی در بخش آموزش و پرورش هیچ برنامه‌ای برای آن‌ها تدارک دیده نشده است، فقط کنار بچه‌های دیگر هستند، ولی آموزش و مهارت ارتباطی خاصی ندارند.»
طاهری خاطرنشان می‌کند: «در سیستم آموزشی مدرن، کودکان با نیازهای ویژه را کنار بچه‌های عادی قرار می‌دهند تا برخی موارد را از همکلاسی‌های خود یاد بگیرند، ولی اگر کلاسی داشته باشیم که بچه‌ها جدا باشند و تنها ثبت نام شده باشند، هیچ بازدهی مثبت و درستی رخ نمی‌دهد.»