|
|
کدخبر: ۱۸۵۰۵۱

اختلال سرگیجه یکی از شایع‌ترین شکایات پزشکی است.

اختلال سرگیجه یکی از شایع‌ترین شکایات پزشکی است. در بسیاری از موارد علت سرگیجه دقیقا مشخص نیست. اما در حالت کلی سرگیجه، احساس حرکت کردن هنگامی است که واقعاً در حال حرکت نیستید. در اختلال سرگیجه ممکن است این احساس به فرد دست دهد که اجسام دور و بر وی در حال حرکت هستند، در حالی که واقعاً حرکت نمی کنند.

 

سرگیجه چیست؟

سرگیجه(Vertigo) حالتی است که در آن تعادل بدن از دست می‌رود و احساس چرخش محیط یا خودتان را دارید و دچار ضعف و بی‌حالی می‌شوید. در بیشتر مواقع سرگیجه ممکن است به خاطر خستگی زیاد، کاهش قندخون و آب بدن اتفاق بیفتد. اما اگر سرگیجه، مداوم و همیشگی باشد، باید به دنبال دلیل دیگری باشید. در برخی از مواقع علت سرگیجه و سنگینی سر وجود یک بیماری است که اگر زود اقدام کنید، می‌توان آن را به موقع درمان کرد.

در ادامه قصد داریم به علائم، علل و گزینه‌های درمانی آن بپردازیم.

 

علل و محرک‌های سرگیجه

گوش داخلی شامل دو قسمت متفاوت است:

  • حلزون که ارتعاشات صدا را به تکانه‌های عصبی تبدیل می‌کند، و مغز ‌آن را صدا تعبیر می‌کند.
  • سیستم دهلیزی که اطلاعاتی در مورد موقعیت بدن ارائه می‌دهد و در تعادل و هماهنگی نقش اساسی دارد. آن از لابیرنت استخوانی، لابیرنت غشایی و مجاری نیم‌دایره‌ای تشکیل شده است.

سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم هنگامی اتفاق می‌افتد که بلورهای کربنات کلسیم که معمولا در لابیرنت غشایی دیده می‌شوند، به یک یا چند مجاری نیم‌دایره‌ای حرکت می‌کنند.

وقتی بلورهای کربنات کلسیم به اندازه کافی ایجاد می‌شود، حرکت مایعات از طریق مجاری نیم‌دایره‌ای را مختل می‌کند و باعث تغییر در سیگنال‌هایی می‌شوند که به مغز می‌روند.

حرکت سر می‌تواند باعث سرگیجه شود زیرا بلورهای جامد به نیروی جاذبه پاسخ می‌دهند. موقعیت و حرکات زیر می‌تواند سرگیجه را در افرادی که مبتلا به BPPV هستند تحریک کند:

  • چرخاندن سر
  • هنگام دراز کشیدن در رختخواب
  • غلتیدن در رختخواب
  • خم کردن سر به جلو
  • تکیه دادن سر به عقب

علل بیماری‌های مرتبط با اختلال سرگیجه

در حالت کلی دو دسته اختلالات سرگیجه وجود دارند. سرگیجه محیطی که در نتیجه مشکلی در گوش داخلی یا عصب تعادلی رخ می دهد. بخشی که عصب تعادلی گوش داخلی را به مغز متصل می کند. و سرگیجه مرکزی، هنگامی رخ می دهد که مشکلی در مغز به ویژه مخچه وجود داشته باشد. مخچه قسمتی از پس مغز است که هماهنگی حرکات و تعادل را کنترل می کند.

- دلایل اختلال سرگیجه محیطی

در حدود ۹۳ درصد از موارد سرگیجه‌ها ناشی از سرگیجه محیطی هستند. در چنین شرایطی یکی از دلایل زیر ممکن است عامل ایجاد سرگیجه باشد:

 

  • سرگیجه وضعیتی خوش خیم ناگهانی (BPPV)

این نوع از سرگیجه حالتی است که با تغییراتی خاص در موقعیت سر ایجاد می شود. این سرگیجه از بلورهای کلسیمی که در کانال های نیم دایره گوش شناور هستند، ناشی می شود.

سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش‌خیم (Benign paroxysmal positional vertigo) یکی از علل شایع سرگیجه است. این حالت هنگامی رخ می‌دهد که بلورها از یک قسمت گوش داخلی به قسمت دیگری منتقل می‌شوند و سیگنال‌ها ارسالی به مغز را مختل می‌کنند.

وقتی فردی سرگیجه را تجربه می‌کند، ممکن است احساس کند که محیط اطراف خود در حال چرخش است و یا محیط ثابت است و خودش می‌چرخد.

سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم (BPPV) ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد، اما این بیماری معمولا افراد بالای 50 سال را مبتلا می‌کند. سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم در زنان شایع‌تر از مردان است.

سرگیجه_سرگیجه و اختلالات ناشی از آن

- علائم سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم

  1. سرگیجه

  2. گیجی

  3. احساس سبکی‌سر

  4. از دست دادن تعادل

  5. حالت تهوع یا استفراغ

  6. مشکلات بینایی

  7. نیستاگموس، وضعیتی که باعث ایجاد حرکات سریع و غیرارادی چشم می‌شود

علائم سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم در افراد از نظر شدت و مدت زمان متفاوت است. تغییر جزئی در وضعیت سر ممکن است در بعضی از افراد علائم شدید ایجاد کند، درحالی‌که در دیگران حرکت سریع یا شدید سر ممکن است فقط علائم خفیفی ایجاد کند.

سرگیجه معمولا کمتر از یک دقیقه طول می‌کشد، اما سایر علائم ممکن است برای چند روز یا هفته ادامه یابد.

 

  • بیماری Meniere

منییر(menieres) یک بیماری گوش داخلی است که در آن حجم مایعات گوش داخلی به طور غیرطبیعی افزایش می‌یابد. در بسیاری از مواقع تنها یک گوش دچار بیماری منییر می‌شود. مهم‌ترین عامل جمع شدن مایعات در گوش داخلی، تخلیه نامناسب مایعات به دلیل ناهنجاری آناتومیک، عفونت‌های ویروسی، آلرژی، ضربه به سر و میگرن است. این بیماری می‌تواند انجام فعالیت‌های روزانه را مختل کند و باعث بروز سرگیجه، کم شنوایی(hearing loss)، وزوز یا احساس پری گوش شود.

سرگیجه‌های منییر از 20 دقیقه تا چند ساعت (گاهی چند روز) طول می‌کشد. به طوری که قادر به انجام فعالیت‌های روزمره نیستید. تعریق شدید که ممکن است چند روز طول بکشد، همراه با تهوع و استفراغ از دیگر علائم ابتلا به این بیماری است.

اگر فکر می‌کنید دلیل سرگیجه‌های شما بیماری منییر است، باید سایر علائم آن را هم در نظر بگیرید. به طور کلی علائم این بیماری عبارتند‌از:

 

1- سرگیجه‌های مکرر و ناگهانی: سرگیجه‌های منییر به صورت چرخشی است. این سرگیجه که خودبخود شروع و به طور ناگهانی متوقف می‌شوند. این سرگیجه‌ها معمولا 20 دقیقه تا چند ساعت طول می‌کشند. این سرگیجه‌ها اغلب با حالت تهوع شدید همراه می‌شوند.

2- از دست دادن شنوایی: یکی دیگر از علائم بیماری منییر از دست دادن شنوایی یا کاهش شنوایی است. این علامت بخصوص در اوایل ابتلا به بیماری شایع می‌شود.

3- احساس وزوز گوش: سرگیجه‌های منییر با وزوز گوش همراه می‌شود. صدای وزوز گوش درست مثل شنیدن یک سوت دائمی است که در گوش آن را احساس می‌کنید.

برای تشخیص اینکه آیا سرگیجه‌های شما به بیماری منییر مربوط می‌شود، باید به حالت آن هم توجه کنید. سرگیجه‌ها در این بیماری فقط از یک قسمت سر شروع شده و بعد از مدتی کاملا ناپدید می‌شوند. بعد از مدتی، سرگیجه در ناحیه دیگری شروع می‌شود.

 

  • وستیبولوپاتی حاد محیطی (APV)
    این نوع از سرگیجه نیز ناشی از التهاب گوش داخلی است که باعث شروع ناگهانی سرگیجه می شود.

دلایل دیگری نیز وجود دارند که سبب ایجاد سرگیجه محیطی می‌شوند. هر از گاهی این نوع از سرگیجه ممکن است ناشی از یکی از موارد زیر نیز باشد:

  • فیستول پری لنفاوی یا ارتباط غیر طبیعی بین گوش میانی و گوش داخلی
  • ساییدگی کلستاتاتوما یا ساییدگی ناشی از یک کیست در گوش داخلی
  • اتواسکلروز یا رشد غیر طبیعی استخوان در گوش میانی

​​​​

- دلایل اختلال سرگیجه مرکزی

در صورتی که سرگیجه از نوع سرگیجه مرکزی باشد، ممکن است ناشی از یکی از عوامل زیر باشد:

  • سکته مغزی
  • وجود تومور در مخچه
  • میگرن
  • مالتیپل اسکلروزیس (ام اس)

علائم بیماری مرتبط با اختلال سرگیجه

سرگیجه بسیار شبیه به بیماری حرکت یا حسی است. در این بیماری مانند این است که اتاق در حال چرخش است. علائم بیماری‌های مرتبط با سرگیجه عبارتند از:

  • حالت تهوع
  • استفراغ
  • سردرد
  • تلو تلو خوردن به هنگام راه رفتن

سرگیجه_سرگیجه و اختلالات ناشی از آن

تشخیص بیماری مرتبط با سرگیجه

تشخیص بیماری مرتبط با سرگیجه تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد که برخی از مهمترین این عوامل عبارتند از :

  •  آیا سرگیجه واقعی دارید؟
  • دلیل سرگیجه، محیطی است یا مرکزی؟
  • آیا عوارض خطرناکی برای سرگیجه وجود دارند؟

هر چند علائم بسیار مشابه هم است. اما پزشکان می توانند با پرسیدن یک سؤال ساده سرگیجه را از احساس سبکی در سر تفکیک کنند. آن سوال این است که “آیا دنیا دور سرتان می‌چرخد یا شما سرتان سبک است؟” اگر به نظر شما دنیا دور سرتان می‌چرخد، شما سرگیجه واقعی دارید. اما اگر سرتان سبک شده باشد، این احساس فقط حالت گیجی است.

انجام برخی از آزمایش‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا به موقع نوع سرگیجه را تعیین کنید. این آزمایش‌ها عبارتند از:

۱) آزمون رانش سر

در این آزمایش بیمار به بینی آزمون‌گر نگاه می‌کند و آزمون‌گر سرش را به سرعت به طرفی حرکت می دهد. سپس به دنبال حرکت درست چشم می گردد.

۲) آزمون رومبرگ

در این آزمون بیمار باید با چشم‌های بسته و پاهای روی هم گذاشته بایستد. سپس چشم‌هایش را ببندد و سعی کند تا جای ممکن تعادل خود را حفظ کند.

۳) آزمون Fukuda-Unterberger

در این آزمایش از بیمار خواسته می شود تا در حالی که چشم‌هایش بسته است، بدون این‌که به پهلوها حرکت کند، در جا بزند.

۴) آزمون دیکس- هالپایک

در این آزمون بیمار در حالی که روی میز معاینه قرار دارد، به سرعت از موقعیت نشسته به موقعیت خوابیده می‌رود. در حالی که سرش اندکی به سمت راست و یا اندکی به سمت چپ خم است. در این میان پزشک حرکات چشم‌ها را بررسی می کند تا بیشتر به علت سرگیجه پی ببرد.

۵) آزمون‌های تصویربرداری

در برخی مواقع آزمون‌های تصویربرداری بهترین گزینه برای تشخیص هستند. از جمله پرکاربردترین آزمون‌های تصویربرداری برای بیماری مرتبط با سرگیجه عبارتند از:

  • سی تی اسکن
  • ام آر آی

 

علائم هشدار برای اختلال سرگیجه

اگر با اختلال سرگیجه دست و پنجه نرم می‌کنید، بهتر است علائم هشدار زیر را جدی بگیرید:

  • سرگیجه ناگهانی که تحت تأثیر تغییر موقعیت نباشد.
  • سرگیجه همراه با علائم عصبی مانند عدم هماهنگی شدید عضلات یا ضعف شدید.
  • سرگیجه همراه با ناشنوایی و عدم وجود سابقه بیماری Meniere

سرگیجه_سرگیجه و اختلالات ناشی از آن

درمان بیماری مرتبط با سرگیجه

درمان بیماری‌های مرتبط با سرگیجه به علت پدید آمدن آن بستگی دارد. داروهای مسدود کننده گوش داخلی (VBAها) معروف ترین داروهایی هستند که استفاده می شود. عوامل مسدود کننده گوش داخلی عبارتند از :

  • آنتی هیستامین ها (پرومتازین، بتاهیستین)
  • بنزودیازپین ها (دیازپام، لورازپام)
  • ضد تهوع ها (پروکلروپرازین، متوکلوپرامید)

در بسیاری از مواقع درمان علل خاص سرگیجه شامل موارد زیر است:

  • حمله حاد سرگیجه
    استراحت، استفاده از داروهای VBA و داروهای ضد میکروبی
  • BPPV
    تلاش برای تغییر موقعیت Epley، حرکتی خاص که کریستال های کلسیم را نرم می کند و آنها را از کانال گوش پاک می کند
  • وستیبولوپاتی حاد محیطی
    استراحت، استفاده از داروهای VBA
  • بیماری Meniere
    استراحت، داروهای ضد تهوع، داروهای ادرارآور و VBA

 

عوامل مرتبط با سرگیجه

برخی از عوامل هستند که خطر ابتلا به سرگیجه را در فرد افزایش می‌دهند. عواملی که ریسک این بیماری را در شما افزایش می دهند عبارتند از:

  • بیماریهای قلبی عروقی به ویژه در افراد مسن
  • عفونت گوش، که باعث عدم تعادل در گوش داخلی می شود
  • سابقه ضربه به سر
  • داروهایی مانند داروهای ضد افسردگی و ضد روان پریشی

 

سرگیجه و کمبود آب بدن

یک علت سرگیجه ناگهانی می‌تواند به خاطر از دست رفتن آب بدن اتفاق بیفتد. بدن یک فرد بزرگسال روزانه به 7 تا 8 لیوان آب نیاز دارد. البته مقداری از این نیاز از طریق مصرف نوشیدنی‌هایی مثل چای، قهوه و آبمیوه و یا مصرف میوه و غذا تأمین می‌شود. یکی از راه‌های تشخیص کم‌آب بودن بدن و ارتباط آن با سرگیجه، توجه به رنگ ادرار است.

زمانی که رنگ ادرار زرد باشد از کم‌آبی بدن خبر می‌دهد و می‌تواند علت سرگیجه باشد. در چنین مواقعی بهتر است از خوردن نوشیدنی‌های حاوی کافئین خودداری کنید و مستقیما آب بنوشید.

 

کاهش شدید قند خون یا هیپوگلایسمی

یکی از دلایل ابتلا به سرگیجه و سنگینی سر افت قندخون(هیپوگلایسمی/Hypoglycemia) است. این مشکل در کسانی که به دیابت مبتلا هستند بیشتر خود را نشان می‌دهد.

کاهش قند خون به معنای پایین آمدن سطح گلوکز خون است. در بیماران دیابتی علت سرگیجه اغلب به دلیل عدم مصرف غذاهای حاوی کربوهیدرات و قند اتفاق می‌افتد. همچنین مصرف خودسرانه و یا بیش از حد داروهای دیابتی (متفورمین/Metformin) هم می‌تواند باعث سرگیجه شود. تزریق انسولین هم یکی دیگر از دلایل سرگیجه در این گروه از بیماران است.

توجه داشته باشید که افزایش شدید قندخون هم می تواند یکی از دلایل سرگیجه باشد. این حالت که به آن هایپرگلایسمی(Hyperglycemia) نیز گفته می‌شود، مانع از ترشح انسولین کافی برای استفاده سلول‌ها می‌شود. سطح بالای گلوکز باعث افت آب و از دست رفتن تعادل بدن می‌شود.

سرگیجه_سرگیجه و اختلالات ناشی از آن

بنابراین طبق دستورات پزشک بیماران دیابتی باید تحت مراقبت قرار بگیرند و از مصرف خودسرانه و بدون تجویز دارو خودداری کنند. همچنین باید داروها در ساعت مشخص مصرف شوند.

در افراد سالم و غیردیابتی هم گاهی نخوردن غذا باعث بروز سرگیجه می‌شود. البته این سرگیجه با سردرد هم همراه است که نشانه‌ای از افت قندخون است.

 

ابتلا فرد به بیماری های قلبی

یکی دیگر از علت‌ های سرگیجه و بی حالی ابتلا به بیماری‌های قلبی است. زمانی که قلب در پمپاژ خون ضعیف عمل می‌کند، خون کافی به مغز نمی‌رسد. در چنین مواردی فرد احساس ضعف و بی‌حالی دارد. در بیماران قلبی ضربان قلب غیرطبیعی، تند و یا خیلی سریع اتفاق می‌افتد. در چنین مواقعی جریان خون توسط دریچه باریکی مسدود می‌شود. این وضعیت جسمی سرگیجه و سنکوپ را به دنبال دارد.

سرگیجه یکی از علائم بسیار شایع نارسایی قلبی است و ممکن است به دلیل افت سریع فشارخون بروز کند. حرکت ناگهانی برای بلند شدن هم مانع از رسیدن خون کافی به مغز می‌شود. در چنین مواقعی حتی برای افراد سالم هم سرگیجه ناگهانی اما موقت اتفاق می‌افتد.

 

سرگیجه دوران بارداری

سرگیجه یکی از علائم رایج در دوران بارداری است. افزایش هورمون‌هایی که باعث گشاد شدن رگ‌های خونی می‌شوند، جریان خون را در به سمت جنین افزایش می‌دهند. در نتیجه فشارخون در مادر کاهش می‌یابد. در مادرانی که به کم خونی یا رگ‌های واریسی مبتلا هستند، میزان سرگیجه شدیدتر می‌شود.

یکی دیگر از علت‌های بروز سرگیجه مداوم در دوران بارداری پایین آمدن قندخون و تغییر متابولیسم بدن است. این مشکل بیشتر در سه ماهه اول بارداری خود را نشان می‌دهد.

 

ابتلا به بیماری آکوستیک نوروما

یک علت سرگیجه و بی حالی وجود بیماری آکوستیک نوروما(acoustic neuroma) است. این بیماری یک تومور خوش خیم است که در قسمت عصب دهلیزی (محل اتصال گوش داخلی به مغز) ایجاد می‌شود. این تومور به آهستگی رشد می‌کند و می تواند آنقدر بزرگ شود که به مغز فشار آورد. این بیماری اغلب در دهه 40 تا 60 زندگی بروز می‌کند و اگر شدید شود بی‌حسی و فلج شدن صورت را به دنبال دارد.

بیماری آکوستیک نوروما به مرور زمان قدرت شنوایی را از بین می‌برد و باعث وزوز گوش(tinnitus) در یک سمت می‌شود. سرگیجه و برهم خوردن تعادل بدن از علائم دیگر این بیماری است.

 

سرگیجه صبحگاهی

بیشتر افراد هر از گاهی دچار سرگیجه می‌شوند. سرگیجه اغلب کوتاه مدت است و ممکن است همیشه دلیل واضحی نداشته باشد. با این حال، داشتن سرگیجه صبحگاهی(morning vertigo) به طور منظم ممکن است علامت یک بیماری زمینه‌ای مخصوصا در گوش شما باشد.

اگر صبح بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب دچار سرگیجه می‌شوید، این می‎تواند نتیجه تغییر ناگهانی تعادل باشد زیرا بدن شما از حالت خوابیده به حالت ایستاده تغییر وضعیت می‌دهد. سرگیجه می‌تواند هنگام جابجایی مایعات در گوش داخلی شما به هنگام تغییر سریع موقعیت نیز ایجاد شود.

در صورت سرماخوردگی یا مشکلات سینوسی، ممکن است احساس سرگیجه بدتر شود زیرا در سینوس‌های خود مایعات و تورم اضافی دارید که با گوش داخلی در ارتباط هستند. در ادامه به برخی از اختلالاتی که منجر به سرگیجه صبحگاهی می‌شوند؛ می‌پردازیم.

1- آپنه خواب

2- کمبود آب

3- قند خون پایین

4- فشار خون پایین

5- لابیرنتیت(labyrinthitis)

6- داروها

مهمترین کاری برای کاهش سرگیجه صبحگاهی، برخاستن ارام بدون شتاب از حالت خوابیده به ایستاده است، این اقدام از حرکت و تغییر جهت ناگهانی مایع گوش جلوگیری می‌کند. همینطور حفظ آب بدن در طول روز یک اقدام موثر در کاهش این حالت ازاردهنده است. حتی اگر احساس تشنگی نکنید، بدن شما هنوز هم می‌تواند در معرض کمبود آب بدن قرار گیرد.

نوشیدن حداقل 8 لیوان آب در روز و یا بیشتر به افراد بسیار فعال، باردار یا افرادی که تعرق زیاد می‌کنند، توصیه می‌شود. از نوشیدن الکل به خصوص قبل از خواب خودداری کنید و قبل از خواب و بعد از بیدار شدن یک لیوان آب کامل بنوشید.

اگر این اقدامات موثر نباشد، ممکن است بیماری جدی داشته باشید که باعث سرگیجه می‌شود. در این حالت باید به پزشک مراجعه کنید تا علت سرگیجه شما را مشخص کند.

 

سرگیجه در کودکان

سرگیجه در کودکان(vertigo children) ممکن است به دو صورت دیده شود؛ یا احساس دَوَران باشد، مانند هنگامی که کودکتان بعد از بازی با چرخ و فلک سرش گیج می‌رود، یا به این صورت باشد که گویی جهان اطراف به دور سرش می‌چرخد یا نوسان دارد.

گه‌گاه، سرگیجه کودکان می‌تواند بر اثر گرفتگی بینی در سرما خوردگی یا رسیدن عفونت به سیستم وستیبولار، که بخشی از گوش داخلی است و بر تعادل تاثیر می‌گذارد، برای کودکان اتفاق بیفتد. به غیر از موارد گفته شده، زمانی که کودکی دچار سرگیجه‌های مکرر یا مداوم شود، معمولا با بیماری یا شرایطی دیگر در ارتباط است.

علت دقیق سرگیجه در کودکان همیشه شناخته شده نیست. ولی چنانچه کودک مشکل گوش داخلی داشته باشد، ممکن است مغز پیام‌های اشتباهی دریافت کند که می‌تواند به  احساس سرگیجه بیانجامد. موارد زیر شایع‌ترین علل مشکلات گوش داخلی در کودکان هستند:

1- گرفتگی بینی

2- لابیرنت

3- ضربه به سر

4- سندروم منییر

5- سرگیجه خوش خیم وضعیتی کودکان

6- میگرن

سرگیجه_سرگیجه و اختلالات ناشی از آن

در صورتی که هر کدام از موارد زیر را مشاهده کردید به آن معناست که سرگیجه در کودک ممکن است خطرناک باشد و بهتر است به پزشک مراجعه کنید:

1- حمله‌های مکرر یا مداوم سرگیجه

2- سرگیجه شدید (کودک نمی‌تواند تکان بخورد)

3- سرگیجه همراه با مشکلی دیگر، از قبیل وزوز گوش، گوش درد(ear pain)، سر درد، سنگینی گوش یا اختلال شنوایی

4- کودکتان حواس پرت و غیر هوشیار به نظر می‌رسد یا رفتاری نامعمول دارد.

 

 

 

 

 

ارسال نظر

پربیننده ترین

آخرین اخبار