۶ماه است سکوت کرده ام که دوستانم نرنجند

به گزارش گروه " رسانه های دیگر "خبرگزاری تسنیم، عباس عبدی یکی از فعالان سیاسی اصلاح طلب گفت وگویی با ویژه نامه نوروزی اعتماد داشته که در ادامه مشروح آن را می آوریم.

*به قدرت رسیدن حسن روحانی هنوز گشایش چشمگیری در فضای سیاسی کشور ایجاد نکرده است. مهمترین علل این امر را چه می دانید؟

ابتدا تاکید کنم که من بیش ازشش ماه است که هیچ گفت وگو و یادداشتی به نام خود منتشر نکرده ام. دلیل آن نیز این بود که به این نتیجه رسیدم. نوشتن یا بیان برخی نکات موجب رنجش خاطر دوستان می شود. لذا بهتر است مدتی سکوت کنم بلکه حساسیت های آنان کمتر شودو. الان هم هنوز تصمیم ندارم که به وضع گذشته برگردم با این حال برخی از این موارد را در این گفت وگو بیان می کنم شاید انتشار آن در قالب سالنامه حساسیت کمتری ایجاد کند و فرصت بیشتری نیز برای تامل برخی دوستان فراهم کند تا به آنچه از سوی آنان در این هشت سال گذشته نگاه مجددی کنند و اگر آن را صواب دیدند از آن دفاع و اگرنه تجدیدنظری اساسی کنند.

و اما پاسخ به پرسش شما:

«گشایش چشمگیرتر» ترکیبی مهم است اول اینکه چه شاخص هایی را معرف گشایش سیاسی می دانیم تا با سنجش آن شاخص ها ببینیم آیا نسبت به سال پیش تفاوت کرده است یا خیر. چشمگیر بودن نیز گزاره ای مهم است. زیرا ممکن است پدیده ای از نظر برخی چشم های تیزبین چشمگیر باشد و از نظر سایرین به چشم نیاید. بنابر این من با ارزیابی شما مندرج در پرسش موافق نیستم. اگرچه به عنوان یک فرد عادی حتما دوست دارم که گشایش ها بیش از آنکه هست باشد. ولی باید معلوم کنم که انتظارم مبتنی بر چه پایه ای است ولی اجازه دهید که از منظر دیگری به موضوع نگاه و فرض کنیم که چنین گشایش چشمگیری رخ نداده باشد، آیا مسئولیت آن را باید متوجه دولت کرد؟ تا چه حد خواست رای دهندگان اولیه به روحانی تحقق این هدف بوده است؟ متاسفانه عده ای که رسانه دارند، گمان می کنند مردم همان چیزی را می خواهند که آنها بیان می کنند. این اشتباه در ساختار قدرت و منتقدانش همزمان دیده می شود. مگر موتور رای دادن به روحانی از شمال تهران یا از طبقه متوسط رو به بالا شروع شد که وظیفه گشایش چشمگیر سیاسی را برای دولت تعریف کرده باشیم؟ حتی اگر این وظیفه و هدف بسیار مطلوب هم باشد.

با این توضیح به سراغ اصل پاسخ می روم من هم به عنوان ناظر و حتی کنشگر؛ مطلوب می دانستم که شاهد گشایش سیاسی بیش از این بوده باشیم. هر چند ونضع موجود را هم بد نمی دانم به ویژه آنکه برای من ابعاد گشایش سیاسی در درجه اول از اهمیت قرار ندارد، آنچه مهم است ثبات و پایداری گشایش سیاسی و تناسب آن با ساختارهای دیگر است. چرا که در همین چند دهه غمر خود بارها و بارها شاهد گشایش های سیاسی و سپس انسدادهای بعدی آن بوده ام ولی در این مورد خاص دولت موجود چندان قدرتی در گشودن فضای سیاسی ندارد. زیرا آقای روحانی و دولت وی برآمده از یک خلاء قدرت سیاسی میان اصلاح طلبان و ساختار سیاسی بود که اصلاح طلبان از قدرت رانده شده بودند و در مقابل نیروهای مسلط در ساختار سیاسی نیز به لحاظ عملکرد گذشته شان در میان مردم منزوی بودند و در این خلاء سیاسی بود که روحانی توانست انتخاب شود ولی انتخاب شدن وی به این معنا نیست که او توانسته است یا بتواند فراتر از این دو جناح عمده سیاسی رفتار کرده و آنان را در مسیر مورد نظر خود قرار دهد. بنابر این مسئولیت اصلی عدم گشایش سیاسی مورد نظر شما، متوجه این دو نیروست. آنها با قطبی کردن سیاست به ویژه پس از سال ۸۸ و تداوم آن تاکنون موجب شدند که یان گشایش به محق برود و هر روز نسبت به پیش فضا بسته تر شود هر دو نیرو نیز نپذیرفته اند که در خط مشی پیشین خود تغییری ایجاد کنند و تا وقتی که این دو نیرو نتوانند تغییرات مناسب را بدهند، ل فضای سیاسی کشور در حدی که مورد نظر شماست، با گشایش مواجه نخواهد شد. اکنون باید دید در میان این دو نیرو مسئولیت را باید متوجه کدامیک کرد؟ به یک معنا هر دو مسئول اند ولی مشکل از آنجا آغاز می شود که به دلیل فقدان رابطه و نیز قطع خط سازش و تفاهم، هیچ کدامن حاضر به عقب نشینی از مواضع گذشته خود و تصحیح آنها نیستند و آن را معادل خفت و خواری و حیانات شکست های بعدی می دانند پس در این میان باید نیرویی که خود را نسبت به سرنوشت کشور مسئول تر معرفی می کند و نیز از گشایش سیاسی بهره بیشتری می برد، پیشگانم تغییر و اصلاح رفتار شود متاسفانه تاکنون چنین اتفاقی در میان اصلاح طلبان رخ نداده است. هر چند در دو ماه اخیر نشانه هایی از تغییر دیده می شود، ولی این نشانه ها نه قوی هستند و نه با پشتوانه و به نظر می رسد که اتخاذ آنها بیشتر از موضع انفعال است پس اگر گشایش لازم را در عرصه سیاست نمی بینید باید علت اصلی آن را در تداوم نسبی سیاست هاهی پیش از انتخابات دو گروه اصلی عرصه سیاست ایران جست وجو کنید.

* اگر تا پایان دولت روحانی، گشایش چندانی در فضای سیاسی ایجاد نشود ولی فضای فرهنگی بازتر و تحریم های بین المللی برطرف شود، به این دولت نمره قبولی می دهید؟

با توجه به پاسخ پیشین می توانم بگویم که متولی اصلی گشایش سیاسی، این دولت نیست. هر چند می تواند تسهیل کننده این فرآیند باشد و نقش مهمی هم در این راه ایفا کند، ولی مسئولیت اصلی کماکان به عهده آن دو گروه اصلی سیاست به ویژه اصلاح طلبان است. این عدم گشایش و حتی گشایش سیاسی موجب نمره ردی یا قبولی دادن به دولت نمی شود اگر این دولت فعال مایشاء است و برتر از هر بازیگر سیاسی ایران است پس باید به معجزه صندوق رای ایمان بیاوریم که با یک روز رای گیری می توان چنان قدرتی را در آن ایجاد کررد که کل مشکلات را حل کند. بنده اعتقاد به چنی نمعجزه ای ندارم، صندوق رای فقط وقتی کارآمدی چشمگیری دارد که بازتاب دهنده قدرت واقعی سیاسی باشد ولی این دولت تا همین جا که خطر جنگ را به شدت کاهش داده و عرصه را برای تعامل با جهان تا حدی آماده کرده است، نمره قبولی می گیرد هر چند ضعف های دیگری در عرصه تصمیم سازی داشته است. اضافه کنم که اگر آن گشایش مورد نظر شما در سیاست رخ ندهد که مسئولیت آن نیز مشخص شد، گمان نمی کنم که دولت بتواندن مسیمر پیموده شده در سیاست خارجی را به نحو مطلوبی ادامه دهد. به نظر من دولت باید کوشش کند که طرفین مورد اشاره در پرسش پیشین را برای رسیدن به نوعی از مصالحه و تفاهم و تغییر خط مشی گذشته ترغیب کند. این کار دولت بسیار سخت تر از راهبری مذاکرات هسته ای و ضمنا به نظر من مهمتر از آن هست.

* در جریان راست افراطی گرایش های متناقضی به بهبود وضع اقتصادی کشور و ناکامی دولت روحانی، که هدف اصلی اش بهبود اوضاع اقتصادی است، مشاهده می شود. به نظر شما، این جریان سیاسی آینده موفق خودش را در ناکامی اقتصادی دولت روحانی می بیند یا در بسامان شدن وضع اقتصادی کشور؟

واقعیت این است که مبارزه سیاسی در ایران هنوز در سطح ستیز بوده و تبدیل به رقابت نشده است به عبارت دیگر هر کس که شکست بخورد بر قاعده «دیگی که برای من نمی جوشد، بگذار کله سگ در آن بجوشد» رفتار می کند! البته هم هدر تبعیت از این قاعده یکسان نیستند، ولی هر کس و هر گروه به تناسبی یک گروه وقتی حذف م شودف خواب تحریم و حلمه نظامی بیگانگان را می بیند، گروه دیگر درصدد شکست دولت به قیمت نابودی مردم می شود هر گروه نابودی رقیب را شاهد یا قریبنه ای برای اثبات صلاحیت خود می داند. بنابر این گروه افراطیون نه تنها از این قاعده مستثنی نیستند، بلکه صریح تر از دیگران و شاید به نحو عریانی در این راه گام برمی دارند، ولی برداشت من این است که این گروه جناح راست، قدرت سابق را ندارد و اغلب افراد آن جناح با تندروها مخالف هستند. هر چدن تندروها از نظر رسانه ای سر و صدای بیشتری دارند، دولت و اصلاح طلبان نباید به این سر و صداها بیش از واقعیت سیاسی آن اهمیت دهند.

* رهبری نظام اگرچه با مذاکرات هسته ای موافقت چندانی ندارند ولی به دلیل رای مردم به روحانی، مانع سیاست هسته ای دولت روحانی نشده اند. آیا این رویکرد به دولت برآمده از رای مردم را می توان پیامی دانست برای مخالفان جمهوری در ایران اسلامی؟

بهتر است پرسش شما را به نقد کشید. رهبری امیدی به نتیجه ندارند، نه آنکه با اصل مذاکرات موافقت ندارند، چون اگر ندانشتند، حتما دولت از آن تبعیت می کرد و اگر هم تبعیت نمی کرد، رهبری مانع از انجام آن می شدند. همچنان که دولت احمدی نژاد را از این مذاکرات کنار گذاشتند. اتفاقا اظهارات چندی پیش رهبری درباره اینکه یک بار دیگر هم مسائل در مسیر حل شدن بود ولی آمریکایی ها مانع شدند، نشان دهنده رغبت ایران و رهبری نظامن به حل مسئله است مگر می شود که ایران نخواهد مذاکرات انجام شود؟ به علاوه هر صاحب قدرتی در خلاء و فضای انتزاعی تصمیم نمی گیرد اوباما هم شاید دوست داشت که مسائل به گونه دیگری حل شوند. آقای روحانی هم دوست دارد که امور به جای توافق ژنو به جای دیگری برسد، ولی همه در چارچوب موازنه قوا و وضعیت جاری تصمیم می گیرند. به علاوه با همه افت و خیزهایی که در ایران وجود داشته است، رای مردم در قالب کلی موجود کمابیش رعایت شده است، چه در ۷۶ و چه در ۸۸ و چه در ۹۲ و اگر در مواردی هم مثل ۸۴ ایراداتی وجود دارد. بخشی از آن ناشی از ضعف های اجرایی اصلاح طلبانی بودکه که زمینه های سوءاستفاده دیگران را از میان نبرده اند ولی گزاره آخر پرسش شما قدری ابهام دارد، زیرا جمهوریت دارای دو بعد مفهومی و شکلی است. البته آن را نباید در وضعیت صفر و یک تصویر کرد، یعنی یک حکومت یا جمهوری است یا نیست؛ بلکه جمهوریت حتی به لحاظ شکلی یا طیف است ضمن آنکه به لحاظ محتوایی قضیه به طور کلی فرق می کند. تاکید من در اینجا بروجه شکلی جمهوریت است اگر چه اشکالات عدیده ای بر چارچوب شکلی جمهوریت موجود ما می توان وارد دانست، ولی تاکید و نقد مخالفان در بسیرای زا موارد متوجه وجه محتوایی جمهوریت موجود بوده است و اگر یک رژیم غیر جمهوری نیز آن محتوا را برای آنان تامین کند، با آن مخالفتی ندارند.

* عده ای حوادثسیاسی ناگوار منطقه خاورمیانه، به ویژه در سوریه، یکی از دلایل اصلی قهر نکردن مردم با صندوق های رای در انتخاب سال ۹۲ بود، این حضور در پای صندوق های رای از سر استیصاح بود یا عقلانیت؟

اول اینکه فقط مورد سوریه نیست، امروز از افغانستان و پاکستان تا سوریه و مصر و لیبی و از جنوب تا یمن و شاخ آفریقا همه جا بحران های عظیم انسانی را مشاهده هستیم. نکته دوم اینکه این دوگانه سازی استیصال و عقلانیت چه معنایی دارد؟ زندگی سیاسی به معنای انتخاب است و انتخاب نیز به طور معمول میان خوب و خوب تر یا خوب و بد نیست، چه بسا و در بیشتر موارد میان دو راه بد و بدتر قرار داشته باشیم و اوج عقلانیت سیاسی در اینجا خود را نشان می دهد. اگر یک لیوان آب آلوده و یک لیوان آب زلال جلوی شما باشد، به سادگی می توانید دومی را برگزینید و این نیاز به عقلانیت چندانی ندارد. اوج عقلانیت وقتی است که شما در برابر دو لیوان آلوده یا راه های نامطلوب قرار بگیرد و مجبور به انتخاب یکی از آنها شوید. حدیثی هم از امام علی(ع) در این زمینه هست که «خردمند کسی نیست که خیر را از شر تشخیص می دهد، بلکه عاقل آن است که بین دو بد، بهترین آنها را انتخاب کند». پس آنچه را که شما استیصال می نامید، من اوج خردمندی و عقلانیت می دانم و در این انتخابات اگر کسانی بر حسب صدای درون شان عمل می کردند، حتما این راه را طی می کردند که شد، در حالی که برخی افراد و گروه ها با نادیده گرفتن شرایط در مسیری پیش می رفتند که اگر مردم راه دیگری را نرفته بودند، امروز معلوم نبود با چه وضعیتی مواجه بودیم.

* در صورت ناکامی روحانی در مذاکرات هسته ای و بهبود وضع اقتصادی کشور، فکر می کنید او در سال ۹۶ هم دوباره رئیس جمهور ایران می شود؟

ابتدا بگویم که اظهار نظر دقیق درباره جزئیات مسائلی که شش ماه دیگر هم در ایران رخ خواهد داد، ناممکن و ممتنع است، چه رسد به اینکه موضوع به سه یا چهار سال دیگر مربوط شود. ضمن اینکه نمی خواهم قاعده کلی ۳۰ سال دیگر مربوط شود. ضمن اینکه نمی خواهم قاعده کلی ۳۰ سال گذشته را برای آینده هم مساوی و جاری بدانم. یعنی اینکه همه روسای جمهور از سال ۶۰ تاکنون دو دوره ای بوده اند پس لزوما از این پس هم خواهند بود ولی می توانم به دو نکته اشاره کنم. اول اینکه رقبای دولت موجود در وضعیتی نیستند که بتوانند خود را برای گرفتن پست ریاست جمهوری بازسازی کنند. چشم اندازی از اینکه تحقق چنین خواستی ممکن باشد دیده نمی شود ولی مساله مهم قاعده ای است که مقام رهبری در سال ۸۸ هم به آن تاکید داشتند و اینکه روسای جمهور برای پیشبرد برنامه هایشان به طور معمول دو دوره چهار ساله نیاز دارند و از این حیثطبیعی است که این دولت را هشت ساله فرض کنیم با این وجود فراموش نکنیم که بی ثباتی سیاسی می تواند منشاء تغییرات پیش بینی نشده باشد.

* آیا دولت روحانی می تواند وضع اقتصادی کشور را در کنار شکست احتمالی مذاکرات هسته ای بهبود بخشد؟

فراموش نکنیم که وضعیت اقتصادی فعلی ناشی از رفتار و تصمیمات غیرعقلانی هشت سال گذشت است و تحریم ها بیش از آنکه علت این وضع باشد موجب بروز و ظهور نتایج آن تصمیمات شد. ولی از هنگامی که تحریم ها آغاز شد، قضیه قدری فرق کرد. به نظر من اگر تصمیمات هشت سال گذشته بر مدار عقلانیت پیش می رفت، اقتصاد ایران الان ۵۰ دصد قوی تر از وضع فعلی سود و تحریم ها اثرگذاری چندانی نداشتند و حتی می توانیم بگوییم آغاز هم نمی شدند ولی اکنون که اقتصاد ضعیف است، تحریم ها به گونه دیگری اثر دارند. درباره شکست احتمالی مذاکرات باید دید نوع شکست چگونه است. اگر شکست ناشی از عدم پایبندی ایران باشد، آثارش بر اقتصاد ویرانگر خواهد بود ولی همان طور که مقام رهبری هم تاکید کردند، ایران به این توافق پایبند است، در نتیجه احتمال اینکه این شکست ناشی از حذف وعده ایران باشد ناچیز است ولی اگر شکست ناشی از زیاده خواهی آمریکا باشد، در این صورت تاثیر شکست این مذاکرات بر اقتصاد ایران خیلی کمتر است و دولت می تواند با اتخاذ سیاست های اقتصادی، عقلانی وضع را به طور نسبی بهبود بخشد.

* مهم ترین خواسته سیاسی قابل تحقق اصلاح طلبان در دوران ریاست جمهوری روحانی چه می تواند باشد؟

با منطق این پرسش به صورت بنیادی اختلاف دارم. تا وقتی که نیروهای سیاسی مطالبه محور باشد، هیچ گامی برنخواهیم داشت. نیروی سیاسی که خود را مهمترین نیرو می داند، باید دست از مطالبه بردارد مطالبه بردارد. مطالبه مربوط به نیرویی است که خود را در مقام پایین تر می داند و خواسته ای دارد که دیگران باید آن را تامین کنند. نیروی سیاسی اگر اعتماد به نفس دارد، باید هدف مرحله ای و براساس نقشه راه داشته باشد و آن را با برنامه های خودش محقق کند، نه آنکه مثل مشتری از فروشنده مطالبه داشته باشد. بلکه به عنوان یک بازیگر خود را در پشبرد امور سهیم بداند و نقش اول را برای آن ایفا کند. مطالبه محوری در بطن خود غیریت سازی و نوعی انفعال را دارد از این رو مهمترین هدف اصلاح طلبان باید اقدام در جهت بازسازی فضای سیاسی برای غیر امنیتی شدن آن و ایجاد یگانگی سیاسی باشد تا از قطبیت سیاسی کاسته شود. به این منظور باید راهبرد منتج از سال ۸۸ را به کلی نقد و کنار بگذارند و به راهبرد سال ۷۶ برگرداند. راهبری که زمینه اش در خرداد ۹۲ و با وجود توجه آنان به وجود آمد آنان باید از دوگانگی راهبردی و تاکتیکی بیرون آیند و وضعیت خود را با مجموعه سیاسی معنا و انسجام بخشند.

* سال ۹۲ سال وداع احمدی نژاد با قوه مجریه بود. میراثاحمدی نژاد برای جامعه ایران، از نظر شما چه بود؟ و نیز درس هایی که ایرانیان از آمدن و رفتن او می توانند بگیرند.

میراثاحمدی نژاد فقط محصول خودش نبود او فعال مایشاء نبود. زمینه را دیگران فراهم کردند، چه در انتخابات سال ۸۴ و چه در سال ۸۸ نابخردی سیاسی دیگران موجب شکل گیری ای نوضع ناهنجار و بسیار خطرناک شد. اینکه همه کاسه کوزه ها را بخواهیم بر سر احمدی نژاد بشکنیم، چیزی جز منفعل و ناکارآمد بودن خود را اثبات نکردیم. این نگرش به سیاست و کارایی نیروها خطرناک است. آنان که گمان می کردند آن دولت از لپ لپ بیرون آمده، به بیراهه رفتند. نه بیرون آمدنش از دل اصلاحات و نه تداومش در سال ۸۸ و نه رفتارش در این هشت سال اتفاقی نبوده و موجب رفع مسئولیت از دیگران نمی شود. اگر دیگران(اصلاح طلبان) که این همه ادعا دارند هیچ نقشی در این اتفاقات نداشتند، بهتر است همه ادعای خود را پس بگیرند و اقرار کنند که نیروهایی ضعیف و فاقد اثرگذاری هستند و اگر این ادعا را پس گرفتند به تبعات آن نیز ملتزم باشند.

بنابراین باید از این منظر درس گرفت که در رفتار غلط نیروهای اصلاح طلب و نابخردی آنان در سال های ۸۴ و ۸۸ و حتی پیش از آن، یعنی از سال ۸۱ منشا این مشکلات بوده است و هرگاه آنان نادرست عمل کرده اند، زمینه را برای کسانی فراهم کرده اند که کشور را به این روز انداخته اند. مسئله مملکت احمدی نژادها نیستند، مسئله مملکت اصلاح طلبان هستند که باید هشت سال بگذرد تا به اشتباه سال ۸۴ اقرار کنند ولی هنوز هم نمی گویند که آن اشتباه راهبردی بود یا تاکتیکی؟ و باید چهار سال دیگر هم درباره اشتباهات ۸۸ سخن بگویند و هشت سال دیگر هم درباره اشتباه سال ۹۲ و معلوم نیست که چگونه می توان با این اشتباهات سخن از تجربه احمدی نژاد زد؟ تجربه دولت قبلی نشان می دهد که بی توجهی به راهبردها و نیز بی توجهی به مسائل مهمی مثل ابعاد درآمدهای نفتی و نیز فراموشی اصول راهبردی اصلاح طلبانه برای هر نیروی سیاسی خطرناک است.

انتهای پیام /
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه ای بازنشر می شود.