پدیده ”شهید علی خلیلی / ۱۹ ساله“

نهاد «امر به معروف و نهی از منکر»، به عنوان یک «نهاد»، هنوز در انقلاب اسلامی تحقق نیافته است؛ این را می شود در آخرین جمله ای که پدیده «شهید علی خلیلی / ۱۹ ساله» برای رسانه ها گفت، فهمید. آن جمله را گفت و دیگر تا شهادت، با هیچ میکروفونی سخن نگفت، شاید به این خاطر که این جمله، معجزه گون، به عنوان آخرین جمله او به یک آموزه ماندگار جامعه شناسی انقلاب اسلامی تبدیل شود. …

░▒▓ قضیه
■ پدیده ”شهید علی خلیلی / ۱۹ ساله“، از آن بابت یک ”پدیده“ بود که از آغاز ماجرای مضروب شدن ایشان در تیرماه ۱۳۹۰، تا روز یکشنبه، سوم فروردین ماه ۱۳۹۳ که به شهادت رسید، آیینه ای شد که بسیاری از مسائل این جامعه را منعکس کرد. از دخترانی که از آزادی خود برای ول گردی شبانه استفاده می کنند، از پسرانی که از آزادی خود برای دختربازی استفاده می کنند، از مدیران نوزده…، نوزده…، نوزده… بیمارستانی که از آزادی خود برای نپذیرفتن بیماران رو به مرگ استفاده می کنند، و از…
■ این پدیده، حالا حالاها جای تحلیل دارد…
■ شهید علی خلیلی، طلبه جوان ۱۹ ساله ای که برای دفاع از دو دختر، به کمک رفته و مضروب شده بود، همان جوانی است که ۱۹ بیمارستان درمان او را قبول نکردند و بعد از سکته مغزی و در کما رفتن، خداوند به او جانی دوباره داد تا ۲ سال دیگر چشم در چشم مردم شهر راه برود تا شاید کسی خجالت بکشد! اما… ضاربان یا الآن دیگر باید گفت قاتلانش آزادند و او بعد از ۲ سال نمایش مظلومیت و محجوریت امر به معروف و نهی از منکر، به فیض شهادت نایل شد.

░▒▓ ریشه یابی قضیه…
■ انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷/۱۹۷۹، بویژه از آن جهت یک رویداد فوق العاده مهم در تاریخ ایران محسوب می شود، که روحانیت در جریان آن، از یک حصر عبور کرد، و وارد یک مرحله تازه تکاملی شد. روحانیت، تنها بر به ثمر رساندن انقلاب بسنده نکرد، بلکه سعی نمود تا میراثانقلاب را هم هدایت کند و جامعه را به سمت استقرار نهادهای مد نظر دین اسلام راه ببرد، شاید، رفته رفته، الگویی از جامعه اسلامی صورت ببندد.
■ زنجیره مسائلی که به شکل گیری پدیده ”شهید علی خلیلی / ۱۹ ساله“ منجر شد، نشان می دهد که شکل گیری نهاد «امر به معروف و نهی از منکر» بی فرجام مانده است، و این نهاد، به عنوان یک «نهاد»، یعنی رویه ای تاریخ مند ورای خواست فردیت های خاص، هنوز در انقلاب اسلامی تحقق نیافته است. این را می شود در آخرین جمله ای که پدیده ”شهید علی خلیلی / ۱۹ ساله“ برای رسانه ها گفت، فهمید: «هیچ کس پشت آدم نیست، فقط خدا هست که پشت شما می ایستد. من در آن لحظه هم که با آن ها درگیر شدم، به هیچ کس امید نداشتم، فقط به عشق لبخند حضرت آقا جلو رفتم». این جمله را گفت و دیگر تا شهادت، با هیچ میکروفونی سخن نگفت، شاید به این خاطر که این جمله، معجزه گون، به عنوان آخرین جمله او به یک آموزه ماندگار جامعه شناسی انقلاب اسلامی تبدیل شود. این که نهاد «امر به معروف و نهی از منکر»، به عنوان یک «نهاد»، هنوز در انقلاب اسلامی تحقق نیافته است.
■ تصور این بود که مجموعه ای از نهادهای مدرن، از آموزش و پرورش و صدا و سیمای جمهوری اسلامی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و… تبلورهای نهادی آموزه امر به معروف و نهی از منکر هستند، ولی پدیده ”شهید علی خلیلی / ۱۹ ساله“ نشان داد که نهاد «امر به معروف و نهی از منکر» امری علی حده است که باید بر مبنای دستور صریح متن مقدس، وَلْتَکن مِّنکمْ أُمَّةٌ یدْعُونَ إِلَی الْخَیرِ وَیأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَینْهَوْنَ عَنِ الْمُنکرِ وَ أُوْلَئِک هُمُ الْمُفْلِحُونَ(آل عمران / ۱۰۴)، «جداگانه» …، «جداگانه» …، «جداگانه» … تأسیس شود.

░▒▓ از یک دید وسیع تر…
■ از یک دید وسیع تر، تاریخ نهضت های اسلامی صد و پنجاه سالۀ اخیر در ایران، یک نقیصه را در رهبری روحانیت نشان می دهد و آن این که روحانیت، نهضت هایی را که رهبری کرده تا مرحله پیروزی ادامه داده، و از آن پس، ادامه نداده و پی کار خود رفته و نتیجه زحمات او را دیگران برده اند. مشروطیت ایران را روحانیت به ثمر رسانید، اما آن را ادامه نداد و بهره برداری نکرد، و لذا، طولی نکشید که یک دیکتاتوری خشن روی کار آمد و از مشروطیت جز نام باقی نماند. بلکه تدریجاً در مردم سوء ظن پدید آمد که اساساً رژیم مشروطه بهتر بوده است و مشروطیت گناه است. اگر روحانیت، در شکل دهی به نهاد امر به معروف و نهی از منکر عقب بنشیند، آن گاه شاید…
■ در این دید وسیع تر، انقلاب اسلامی بدون نهاد ویژه امر به معروف و نهی از منکر، به تجربه و عبرت تلخ دیگری تبدیل خواهد شد. بسیاری از ضعف های مشهود در پروژه انقلاب اسلامی، محصول نبود چنین نهادی است. مهم ترین معضل امروز کشور ما، یعنی مفاسد اقتصادی و سیاسی که از مفاسد فرهنگی و مدنی بسی مهم تر است، حاصل نبود ساز و کار نهادی امر به معروف و نهی از منکر مردم به دولت مردان، و مردم به مردم است. بی گمان، آن چه امروز ما را در برخورد با موضوعی مانند تحریم ها، تا این حد ناتوان کرده است، مفاسد اقتصادی و سیاسی است.
■ از یک دید وسیع تر، این فکر تازه که نهاد امر به معروف و نهی از منکر، به مجموع ساز و برگ نهادی فعلی انقلاب اسلامی افزوده شود، پر کننده بسیاری از خلأهای پروژه انقلاب اسلامی است. نهاد امر به معروف و نهی از منکر، باید در همه ابعاد(۱) اقتصادی و(۲) سیاسی و(۳) فرهنگی و(۴) مدنی، و در تمام سطوح(۱) مردم به مردم،(۲) مردم به دولت مردان، و(۳) دولت مردان به مردم راه اندازی شود.
■ از یک دید وسیع تر، این فکر تازه، نه تنها ضامن تداوم رهبری دینی بر جنبش مردمی بلکه همچنین ناظر بر اشراف علما بر دستاوردهای این جنبش بود، حاصل تجربیاتی است که علما از تاریخ یک و نیم قرن اخیر اندوخته اند و نیز از تحول در دیدگاه سیاسی آن ها حکایت می کند. بهترین عنوانی که می توان بر کل این فرآیند نهاد، ”احیای دین“ است(همراه با برداشت های آزاد از شهید مرتضی مطهری و دکتر حمید عنایت).
■ هوالعلیم

پدیده ”شهید علی خلیلی / ۱۹ ساله“
دکتر حامد حاجی حیدری
از دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
hajiheidari @ PhiloSociology. ir

انتهای پیام /