|
|
کدخبر: ۱۷۴۹۰۱

یادداشت اقتصادی

خبرگزاری تسنیم: رویکرد جدید صدا و سیما در تبلیغات که نگرانی ها و انتقادهای زیادی را نیز برانگیخته بدون شک دارای ریشه های اقتصادی است که باید به آنها توجه کرد. چرا که بدون شناخت این ریشه ها نمی توان تدبیری برای اصلاح وضع موجود اتخاذ کرد.

بعید است کسی اهل تلویزیون دیدن باشد و متوجه تغییر رفتار صدا و سیما درباره تبلیغات تجاری نشده باشد. در برخی موارد این تغییر رفتار آنقدر قابل توجه است که می توان از آن به عنوان تغییر راهبرد یاد کرد. برای نمونه تا پیش از انتقاد صریح حجت الاسلام ماندگاری در برنامه های کودک همچون عمو پورنگ، فتیله و… تبلیغ گسترده محصولات خوراکی دیده می شد. از طرف دیگر برنامه های زیادی در زمان های پربیننده تلویزیون به تبلیغ تجاری اختصاص یافته و مدل آن نیز با آگهی بازرگانی صرف متفاوت است و می بینیم که مجری های پرکار صدا و سیما و بعضا معروف به کار تبلیغ مشغول می شوند.

رویکرد جدید صدا و سیما که نگرانی ها و انتقادهای زیادی را نیز برانگیخته بدون شک دارای ریشه های اقتصادی است که باید به آنها توجه کرد. چرا که بدون شناخت این ریشه ها نمی توان تدبیری برای اصلاح وضع موجود اتخاذ کرد.

به نظر می رسد تحلیل ریشه های اقتصادی شکل دهنده وضع موجود پیچیدگی خاصی نداشته باشد. صدا و سیما از جمله سازمان های حاکمیتی است که بیشتر بودجه آن از طریق دولت تامین می شود. بخشی از بودجه مورد نیاز نیز از طریق آگهی های بازرگانی به دست می اید. البته ساخت برنامه های مشترک با سایر سازمان ها و نهادها نیز یکی از منابع تهیه بودجه برای برنامه های خاص است.

در سه سال اخیر و با شدت یافتن تحریم های اقتصادی علیه ایران که منجر به کاهش شدید درآمدهای نفتی کشور شد، دولت در اختصاص بودجه به سازمان صدا و سیما با مشکل مواجه شد. البته برخی از ملاحظات سیاسی نیز در شدت و ضعف این کاهش اختصاص موثر بود. اما ریشه اصلی کاهش بودجه تخصیصی به صدا و سیما کاهش درآمدهای نفتی دولت بود.

کاهش بودجه شدید صدا و سیما از یک طرف و طرح های توسعه ای که صدا و سیما آن ها را با جدیت دنبال می کرد، این سازمان را با بحران مالی روبه رو کرد. گذر از بحران مالی صدا وسیما نیازمند راه کارهای جدیدی بود که باید اتخاذ می شد.

به نظر، رسانه ملی راحت ترین راه ممکن را برای تامین هزینه های جاری و توسعه ای خود برگزید. رفتن به سمت فروش آنتن رسانه ملی به بخش خصوصی پولدار؛ راحت ترین گزینه و دم دست ترین گزینه برای رفع بحران مالی پیش آمده بود که از سوی مدیریت رسانه ملی انتخاب شد.

البته رفتن به سمت بخش خصوصی پولدار و فروش آنتن به آنها، فی نفسه کار مذمومی نیست و راهی برای تامین درآمد و کاهش وابستگی به بودجه دولتی است. اما این کار نیازمند توجه به نکاتی است که به نظر می رسد مدیریت سازمان صدا و سیما به این نکات توجه کمتری داشته و برای همین ما شاهد وضعیت فعلی هستیم.

اما نکاتی که باید مورد توجه مدیریت رسانه ملی قرار می گرفت چه بود؟

اولین نکته مهم تمایز میان برنامه های حاکمیتی و سایر برنامه های رسانه ملی است. آموزش و تربیت نسل جدید کشور یک امر حاکمیتی و راهبردی است و نمی توان نسبت به آن تساهل و تسامح به خرج داد. برنامه های کودک و خردسال که از رسانه ملی پخش می شود، از جمله مسیرهایی است که بر تربیت نسل جدید اثر گذار است. هرچند در گذشته نیز انتقادات فرهنگی قابل توجهی به عملکرد رسانه ملی در برنامه های کودک و خردسال وجود داشت اما آنچه که در حال حاضر اتفاق افتاده است، وضعیتی به مراتب بدتر است و دیگر قابل مسامحه نیست. در برنامه های فعلی کودک و خردسال هیچ مرزی میان برنامه و تبلیغات تجاری وجود ندارد و مخاطبان برنامه با اعتمادی که به برنامه و مجری کرده اند، بیشتر حرف های آن را می پذیرند. این مساله تبعات فراوان فرهنگی و اجتماعی دارد. اخیرا رئیس سازمان صدا و سیما در اظهار نظری گفته است: «ممکن است در برخی برنامه های کودکان به دلیل نداشتن اعتبار، تبلیغ کالاها انجام شده باشد اما هفته پیش دستور لغو آن اعلام شد. در حال حاضر مجوز تبلیغ در برنامه های کودک وجود ندارد.» که البته هنوز تغییر ملموسی در این برنامه ها مشاهده نشده است.

دومین نکته که لازم است رسانه ملی به آن توجه داشته باشد، اما تا به حال به آن توجه نکرده شناخت درست از وضعیت اقتصادی کشور است. انتظار از رسانه ملی این است که سیاست های اقتصادی و تبلیغی خود را متناسب با سیاست های کلی اقتصادی که مد نظر رهبر انقلاب است، تدوین و اجرا کند. مهم ترین سیاست کلی در حوزه اقتصاد سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی است. هرچند این سیاست ها در ماه های اخیر ابلاغ شده است، اما بسیاری از راهبردهای مطرح شده در آن، در چند سال قبل نیز مورد تاکید رهبر انقلاب بوده است. اما رسانه ملی بدون توجه به سیاست های توصیه شده و بدون شناخت از وضعیت اقتصاد کشور، به سمت تامین نیاز مالی خود از بخش خصوصی حرکت کرده است. اما سئوال مهمی که لازم بود مدیریت رسانه ملی به آن پاسخ دهد این است که در وضعیت فعلی اقتصاد کشور نقدینگی در کدام بخش های اقتصاد وجود دارد که بتواند برای تبلیغات هزینه های کلان بکند؟

هر کسی که از فضای اقتصادی فعلی کشور اطلاع داشته باشد، می داند که بخش تولید در رکود به سر می برد و با مشکلات زیادی روبه روست که یکی از آن مشکلات نبود نقدینگی است. از طرف دیگر به دلیل جذاب تر بودن فعالیت های اقتصادی غیرمولد و ریسک پایین آنها، سرمایه ها به سمت این بخش سرازیر شده اند. در نتیجه ما شاهد توسعه فعالیت های سوداگرانه، بازرگانی، زمین و مسکن(از جنس برج سازی) و هر فعالیتی غیر از تولید می باشیم. در حالیکه توصیه سیاست های کلی اقتصادی دقیقا خلاف وضعیت فعلی را ترسیم می کند.

رسانه ملی به دلیل آنکه به دنبال تامین کسری بودجه خود است، بدون توجه به وضعیت فعلی اقتصاد، بستر را برای حضور بخش خصوصی پولدار آماده کرده است، که این فرصت تنها مورد استفاده آنهایی قرار می گیرد که عمدتا در فعالیت های غیرمولد اقتصادی فعال هستند. نمونه هایی برای بهتر درک شدن این وضعیت در ادامه می آید.

در چند ماه اخیر تبلیغات مرتبط با برنج بسیار فراوان شده و جوایز بسیاری برای مشتریان نیز در نظر گرفته شده است. ولی همه می دانند که این برنج ها، برنج های ایرانی نیستند.(نگاه کنید به انتقادات دبیر انجمن برنج ایران از تبلیغات برنج در صدا و سیما) چرا که هیچ برنج ایرانی این میزان سود ندارد که بخواهد سرمایه دارها را به سمت خود جذب کند و آنها را قانع کند تا در این حوزه سرمایه گذاری کلان انجام دهند. چند وقت پیش داریوش ارجمند بازیگر سینما و تلویزیون در یکی از برنامه های مربوط به یکی از برندهای برنج فروش، شرکت داشت و این نکته را مطرح کرد که آیا تولید برنج در ایران آنقدر سود دارد که این همه هزینه برای تبلیغات و جایزه بتوان انجام داد؟ واقعیت آن است که این برنج ها ایرانی نیستند بلکه برنج های عمدتا هندی هستند و سرمایه گذار نه برای تولید بلکه برای بازرگانی سرمایه گذاری کرده است و به نوعی تولید خارجی را رونق می دهد.

نمونه دیگر قابل اشاره حضور پررنگ بانک ها در اسپانسری برنامه های تلویزیون و تبلیغات آن است. حتی این حضور در برنامه های معنوی که به مناسبت اعیاد دینی از صدا و سیما پخش می شود پررنگ تر است. به نظر می رسد بانک ها به نوعی به دنبال مشروعیت سازی برای اعمال خود هستند که البته صدا و سیما فرصت بسیار مناسبی برای این کار است. در حالیکه عملکرد بانک ها در سال های اخیر بیشتر در جهت تقویت بازارهای غیرمولد بوده است و متاسفانه نبود نظارت کافی از سوی بانک مرکزی دست بانک های عامل و موسسات مالی و اعتباری را برای انجام هرکاری باز گذاشته است. نبود نظارت کافی تا به حدی است که بانک ها خود اقدام به تاسیس شرکت های تجاری ذیل خود کرده اند و بیشتر تسهیلات خود را به آنها اختصاص داده و این شرکت ها نیز در فضای اقتصادی غیرمولد فعالیت دارند. فعالیت هایی مانند برج سازی که نمونه های آن فراوان است.

نمونه دیگر حضور پررنگ بخش خصوصی پولدار در صدا و سیما، حضور شرکت های برج سازی در رسانه ملی است. تبلیغات و حضور در برنامه هایی که اسپانسر آن شرکت های برج ساز هستند، در رسانه ملی رواج بسیار یافته است. برای مثال برنامه ای که به مناسبت ولادت حضرت زهرا(س) از شبکه دو سیما پخش شد، با حمایت مالی شرکت برج سازی معروفی تهیه شده بود و به همین علت آخر برنامه مدیر عامل شرکت مذکور در برنامه حضور یافت و طی یک قرعه کشی یک واحد مسکونی از پروژه آن شرکت در قشم به برنده مسابقه اختصاص یافت.

نکته مهم که رسانه ملی به آن توجه نکرده است، این است که اینگونه تبلیغات سبب می شود تا ادارک غلط از فعالیت صحیح اقتصادی در ذهن مخاطبان شکل بگیرد. برای مثال در برنامه ی ذکر شده تاکید بسیاری از سوی مجری برنامه شد که برج سازی یک فعالیت مولد است و رسانه ملی وظیفه دارد از این فعالیت ها حمایت کند. در حالیکه برج سازی فعالیتی است که تنها بخش کوچکی از آن تولید محسوب می شود یعنی بخش ساخت و ساز آن. اما ارزش اصلی یک پروژه برج سازی نه ساخت و ساز آن بلکه آن مجوز ساخت و تراکمی است که صاحب پروژه توانسته آن را به دست آورد و این تولید نیست. این تلقی غلط که برج سازی را یک فعالیت تماما تولیدی بدانیم از سوی رسانه ملی ترویج می شود بدون آنکه این مساله را بداند. همین اشکال را در تبلیغات برنج و ویژه برنامه های آن مشاهده می کنیم که مجریان برنامه بدون اطلاع از واقعیت امر تاکید می کنند که این فعالیت یک فعالیت مولد است و باید مورد حمایت رسانه ملی قرار گیرد.

به نظر می رسد رسانه ملی باید رفتار خود در این زمینه را تغییر دهد تا بتواند نقش درست در تحقق اقتصاد مقاومتی را ایجاد کند. در بند ۲۱ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی تاکید شده است تبیین و گفتمان سازی اقتصاد مقاومتی یکی از وظایف رسانه ها است. اما رفتار فعلی رسانه ملی خلاف این سیاست هاست و اگر بازنگری در آن صورت نگیرد، ضربات جبران ناپذیر به اقتصاد کشور وارد خواهد کرد. به طور قطع گام اول اصلاح وضعیت فعلی فهم درست از اقتصاد مقاومتی است که باید تصمیم گیران رسانه ملی از آن برخودار شوند.

مسعود براتی

انتهای پیام /

ارسال نظر

پربیننده ترین

آخرین اخبار