سرمایه گذاری های بخش پژوهش ایران باید ارتقا یابد

به گزارش حوزه پارلمانیخبرگزاری فارس، مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی با بررسی آشنایی با سیاست های ارتقای سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه اعلام کرد: بررسی وضعیت ایران نشان می دهد که برای تحقق اهداف کشور در حوزه علوم و فناوری ها، حجم کل سرمایه گذاری ها به ویژه در زمینه پژوهش و تحقیق و توسعه باید افزایش یابد.

سیاست های حمایتی دولت برای ارتقای سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه را می توان به دو دسته کلی حمایت های مستقیم و حمایت های غیرمستقیم تقسیم کرد.

حمایت های مستقیم شامل حمایت از انجام فعالیت های پژوهشی، حمایت از نیروی انسانی درگیر در فعالیت های پژوهشی از طریق سیاست های آموزشی و استخدامی و حمایت از تأمین مالی خاص فعالیت های پژوهشی است.

حمایت های غیرمستقیم نیز در دو بخش تأمین مالی(حمایت از سرمایه گذاری ریسک پذیر پشتیبان شرکت های نوآور، ضمانت وام و سهام پشتیبان برای فعالیت های نوآورانه) و سرمایه انسانی(حمایت از برنامه های دانشگاهی قبل از تحصیلات تکمیلی در حوزه علم، فناوری و مهندسی، تلاش به منظور افزایش جذابیت علوم و فناوری برای دانشجویان و طرح های آموزش کارآفرینی) قابل انجام است.

طراحی درست و شفاف این سیاست ها، توجه به شرایط کشور، هماهنگی در اجرا، مشارکت تمام ذینفعان و ارزیابی نتایج و تأثیرات در طول اجرا و پس از آن از مهمترین نکاتی است که باید در نظر داشت.

مقدمه

با مشخص شدن اهمیت سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه، کشورها مجموعه ای از سیاست های مختلف و متنوع را برای افزایش سرمایه گذاری همه بخش ها به کار بسته اند.

در کشورهای در حال توسعه غالباً سهم بخش های دولتی و آموزش عالی در انجام فعالیت های علمی و فناورانه بیش از شرکت های تجاری است و هزینه کرد این بخش ها نیز عمدتاً به توسعه علوم پایه و تحقیقات بنیادین اختصاص دارد، اما با توجه به اینکه سرمایه گذاری شرکت های تجاری در فعالیت های علمی و فناورانه عمدتاً با هدف تجاری سازی نوآوری ها صورت می گیرد و در نهایت به خلق ثروت برای اجتماع منتهی می شود، توجه به سیاست های حمایتی خاص از این گروه نیز حائز اهمیت است.

در این گزارش مروری اجمالی بر مهمترین سیاست های ارتقای سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه در تمام بخش ها و به ویژه بخش شرکت های تجاری خواهیم داشت.

۱. سیاست های حمایتی دولت برای افزایش سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه

۱-۱. حمایت های مستقیم

هدف اصلی از طراحی این سیاست ها، حمایت از فعالیت های پژوهشی است و به همین دلیل این حمایت ها با توجه به ویژگی ها و الزامات خاص این فعالیت ها طراحی می شوند. حمایت های مستقیم به سه روش صورت می گیرند.

۱-۱ - ۱. حمایت از انجام فعالیت های پژوهشی

این دسته از حمایت ها، حمایت هایی هستند که اساساً سبب افزایش انجام فعالیت های پژوهشی می شوند. برای مثال تأمین مالی فعالیت های پژوهشی توسط یک نهاد دولتی سبب تعریف فعالیت های پژوهشی و در نتیجه افزایش فعالیت های پژوهشی می شود. پژوهشگاه ها یا مراکز پژوهشی دولتی که وابسته به سازمان ها یا نهادهای دولتی هستند و هر ساله بودجه های مصوب و مشخصی دریافت می کنند(تأمین مالی بلوکی)، یا طرح های کلان ملی که برای ستادها و گروه های فعال در حوزه فناوری های نوین تعریف می شوند، نمونه ای برای این حالت هستند.

۱-۱. حمایت از نیروی انسانی درگیر در فعالیت های پژوهشی

سیاست های آموزشی

بررسی ها نشان داده است که نیروهای درگیر در فعالیت های تحقیق و توسعه فناورانه یا تأسیس شرکت های دانش بنیان دارندگان مدارک دکتری و بالاتر در حوزه علم و فناوری هستند، شاید ساده ترین توضیح برای این پدیده آن باشد که فعالیت های پژوهشی در حوزه علوم و فناوری باید در مرز دانش انجام شود تا نوآوری های حاصل از آنها بیشترین مزایا را به همراه داشته باشند، از این رو نیروی انسانی فعال در این بخش باید از بالاترین سطح تحصیلات برخوردار باشد.

با این توضیح، سیاست های آموزشی عمدتاً به شکل حمایت از دوره های پسا دکتری در علم، فناوری و مهندسی و حمایت از سایر دوره های تحصیلات تکمیلی در علم، فناوری و مهندسی اتخاذ می شود.

سیاست های استخدامی

نیروهایی که فعالیت های پژوهشی دارند عموماً افرادی متخصص با مدارک تحصیلی بالا در حوزه علوم، فناوری و مهندسی هستند و طبیعی است که دستمزدهای دریافتی این افراد بسیار بالا باشد.

این مسئله مانع بزرگی برای بخش های دانش بنیان به ویژه شرکت های تازه تأسیس است که هم میزان فعالیت های پژوهشی آنها بالاست و هم نیاز شدیدی به استخدام این افراد دارند و ممکن است در تأمین هزینه ها مشکل داشته باشند، بنابراین یکی از سیاست های حمایتی دولت، پرداخت یارانه هایی برای تأمین هزینه دستمزد نیروهای پژوهشی است، سیاستی که به خصوص برای شرکت های کوچک و تازه تأسیس دانش بنیان که در مراحل اولیه توسعه محصول هستند و محدودیت های مالی بیشتری دارند، تأثیر حمایتی چشمگیری خواهد داشت.

۳-۱ - ۱. حمایت از تأمین مالی خاص فعالیت های پژوهشی

از جمله این مکانیزم ها می توان به حمایت های مالیاتی برای فعالیت های پژوهشی اشاره کرد، از طریق این حمایت ها، مالیات پرداختی شرکت هایی که فعالیت های مذکور را انجام می دهند به روش های مختلف کاهش داده می شود.

۲-۱. حمایت های غیرمستقیم

سیاست های حمایتی غیر مستقیم، سیاست هایی هستند که به طور خاص با هدف حمایت از حوزه تحقیق و توسعه طراحی نشده اند اما به صورت غیرمستقیم بر این حوزه و فعالیت های آن تأثیر می گذارند، این سیاست ها در دو بخش تأمین مالی و نیروی انسانی به شکل زیر قابل اتخاذ است:

۱-۲ - ۱. تأمین مالی

حمایت از سرمایه ریسک پذیر، پشتیبان شرکت های نوآور(از جمله شرکت های نوپا)

سرمایه ی ریسک پذیر عبارت است از پولی که برای سرمایه گذاری در شرکت های جوان و با رشد سریع ارائه می شود، سرمایه ریسک پذیر یک منبع مهم سرمایه برای شرکت های تازه تأسیس دانش بنیان است که بخش عمده فعالیت آنها فعالیت های تحقیق و توسعه است. سرمایه گذاران ریسک پذیر با سرمایه گذاری در شرکت هایی که ظرفیت رشد زیادی دارند و با ارائه کمک مدیریتی می کوشند بازده سرمایه گذاری خود را افزایش دهند.

ضمانت وام و سهام پشتیبان برای فعالیت های نوآورانه

ضمانت های وام و سهام، نوع دیگری از حمایت های مالی هستند که تمام یا بخشی از ریسک سرمایه گذاری را از سرمایه گذاران به ضمانت کنندگان منتقل می کنند. یک ضمانت وام عبارت است از تعهد ضمانت کننده مبنی بر بازپرداخت وام در صورتی که قرض کننده نتواند وام را بازپرداخت کند، در بسیاری از موارد، ضمانت وام هنگامی که قرض کننده نتواند دیون خود را بازپرداخت کند، به جریان می افتد.

ضمانت های سهام قسمتی از ریسک های شکست(یا ضرر) سرمایه گذاری های به شکل سهام را پوشش می دهند.

این ضمانت ها برای حمایت از تأمین مالی به شکل سهام شرکت های کوچک و جوان و شرکت های تازه تأسیس تکنولوژی محور(NTBFs) توسط صندوق های سرمایه گذاری ریسک پذیر، ایجاد شده اند و این ضمانت ها مشوقی برای سرمایه گذاری هستند، زیرا سرمایه گذاری به شکل سهام را در مقابل برخی از ریسک های بالای سرمایه گذاری در این شرکت ها حفظ می کند.

۲-۲ - ۱. سرمایه انسانی

سیاست های حمایت از سرمایه انسانی عمدتاً به سیاست های آموزشی اختصاص داشته که تأثیر غیر مستقیمی بر سرمایه انسانی مورد نیاز برای تحقیق و توسعه دارند.

نمونه هایی از این سیاست ها عبارتند از: حمایت از برنامه های دانشگاهی قبل از تحصیلات تکمیلی در حوزه علم، فناوری و مهندسی، تلاش جهت افزایش جذابیت علوم و فناوری برای دانشجویان و طرح های آموزش کار آفرینی.

جمع بندی

بررسی ها نشان می دهد که سرمایه گذاری بخش های مختلف اجرایی کشورمان در تحقیق و توسعه، با اهداف مطلوب فاصله زیادی دارد، از این رو، اتخاذ اقدامات مختلف توسط دولت برای تحریک و تشویق سرمایه گذاری های علمی و فناورانه در همه بخش ها و به ویژه توسط شرکت های تجاری اهمیت زیادی دارد، چنانچه در این گزارش مرور شد، سیاست های حمایتی دولت برای افزایش سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه به دو دسته کلی حمایت های مستقیم و حمایت های غیرمستقیم تقسیم می شوند.

حمایت های مستقیم شامل افزایش انجام فعالیت های پژوهشی، حمایت از آموزش و استخدام نیروی انسانی درگیر در فعالیت های پژوهشی حمایت از تأمین مالی فعالیت های پژوهشی است و حمایت های غیر مستقیم نیز از طریق حمایت از سرمایه گذاری ریسک پذیر پشتیبان شرکت های نوآور، ضمانت وام و سهام پشتیبان برای فعالیت های نوآورانه و حمایت از آموزش سرمایه انسانی(حمایت از برنامه های دانشگاهی قبل از تحصیلات تکمیلی در حوزه علم، فناوری و مهندسی، تلاش به منظور افزایش جذابیت علوم و فناوری برای دانشجویان و طرح های آموزش کارآفرینی) قابل انجام است.

طراحی درست و شفاف این سیاست ها، توجه به وضعیت کشور، هماهنگی در اجرا، مشارکت تمام ذینفعان و ارزیابی نتایج و تأثیرات در طول اجرا و پس از آن، از مهمترین اصول سیاست گذاری است که نباید از نظر دور داشت.

انتهای پیام /