نگاهی به وضعیت زیرساخت‌ها پس از جنگ
هنوز وضعیت زیرساخت‌های عمومی به روزهای پیش از جنگ بازنگشته است و در متن پیش رو تلاش شده با تکیه بر مطالب مندرج در «رسانه‌ها» این موضوع تشریح و واکاوی شود.
هنوز وضعیت زیرساخت‌های عمومی به روزهای پیش از جنگ بازنگشته است و در متن پیش رو تلاش شده با تکیه بر مطالب مندرج در «رسانه‌ها» این موضوع تشریح و واکاوی شود.
به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین آسیبی که زیرساخت‌های عمومی مورد استفاده مردم وارد شده، حریم و خطوط هوایی است تا آن‌جا که با گذشت چند روز از توقف آتش میان ایران و رژیم صهیونیستی هنوز پروازهای داخلی به‌جز برخی فرودگاه‌های شرق کشور آن‌هم در پرواز ورودی فعال نشده‌اند.
«مجید اخوان»، سخنگوی وزارت راه و شهرسازی در این باره اعلام کرد: «برای صیانت از ایمنی و امنیت پروازها و مسافران، با استناد به اطلاعیه‌های هوانوردی، فضای پروازی کشور در شمال، جنوب و غرب کشور بسته است». این در حالی است که امکان تردد هواپیماهای عبوری از آسمان غرب کشور فراهم شده ولی وزارت راه و شهرسازی از مردم خواسته از مراجعه به فرودگاه‌های واقع در شمال، جنوب و غرب کشور از جمله فرودگاه «مهرآباد»، فرودگاه بین‌المللی «امام خمینی» خودداری کرده و اخبار مربوط به وضعیت پروازها را صرفا از طریق منابع رسمی پیگیری کنند.
به گفته همین مقام مسوول، فضای آسمان نیمه شرقی ایران نیز پیش‌تر برای پروازهای داخلی، بین‌المللی و عبوری باز شده بود و تنها فرودگاه‌های مجاز در منطقه شرقی شامل بجنورد، سبزوار، مشهد، بیرجند، زابل، زاهدان، سراوان، چابهار، ایرانشهر، سرخس، گناباد، جیرفت و جاسک است.
همچنین بررسی رسانه‌ها نشان می‌دهد، پروازهایی که به فرودگاه مشهد انجام می‌شود بیشتر متوجه بازگرداندن حجاج و برخی پروازها نیز بین مشهد و مسقط در حال انجام است.
براساس گزارش ایسنا، هر دو باند فرودگاه تبریز به‌دلیل حمله اسراییل آسیب دیده و عملیات بازسازی آن آغاز شده‌است اما در این گزارش به میزان و کیفیت خسارت‌ها اشاره نشده است.
در همین حال، «افسانه شادان»، مدیر فنی آژانس مسافرتی در تهران می‌گوید: «ما فعالیت‌مان را از روز شنبه آینده شروع می‌کنیم ولی همچنان هیچ بلیت هواپیمایی فروخته نمی‌شود و به‌درستی نمی‌دانیم با چه شرایطی در کارمان مواجه هستیم.»
این مدیر فنی آژانس مسافرتی درباره فعالیت فرودگاه‌های شرق کشور هم توضیح می‌دهد: «ما از دلایل فنی اطلاعی نداریم و صرفا به ما اعلام شده به‌دلایل امنیت پروازها اجازه تردد به هواپیماها داده نمی‌شود. فرودگاه مشهد هم که صرفا پرواز ورودی می‌پذیرد.»
گرچه «مهدی خسروی بنجار»، مدیرکل فرودگاه‌های استان سیستان و بلوچستان به خبرگزاری «مهر» گفته: پروازها در مسیرهای زاهدان - مشهد و بالعکس و زاهدان - چابهار انجام خواهد شد، اما همچنان فروش بلیت به‌ویژه از طریق وب‌سایت‌ها امکان‌پذیر نیست.
افسانه شادان در مورد سایت‌های فروش بلیت قطار و اتوبوس نیز می‌گوید: «عمده ترددها از طریق اتوبوس در حال انجام است و به‌دلیل مراجعه زیاد ممکن است بسیاری از مسیرها امکان فروش بلیت اتوبوس هم وجود نداشته باشد.»
خطر از بیخ گوش موزه‌ها گذشت
یکی از شهرهای هدف در حملات اسراییل در جنگ ۱۲روزه، اصفهان بود. این شهر که مسجد عتیق آن به‌عنوان یکی از میراث جهانی ثبت‌شده در جریان جنگ ایران و عراق هدف حمله موشک عراق قرار گرفت، بارها به سبب حمله اسراییلی‌ها به مراکز هسته‌ای اصفهان لرزید.
روزنامه «پیام ما» درگزارشی با عنوان «نصف جهان در خطر» به اظهارات مدیرکل میراث‌فرهنگی اصفهان اشاره کرده که گفته بود تدابیری برای مراقبت از آثار به‌کار بسته‌است.
اما «جمشید سده‌ای»، یکی از فعالان میراث‌فرهنگی استان اصفهان دراین‌باره می‌گوید: «هنوز برآورد دقیقی از وضعیت آسیب وارد شده به کشور اعلام نشده، و در مورد ابنیه تاریخی و میراث فرهنگی نیز گزارشی در این زمینه ارائه نشده است.»
به گفته او، فرونشست اصفهان آسیب‌پذیری آثارتاریخی را بالابرده بوده‌است و مشخص نیست بمباران پی‌درپی سایت‌های هسته‌ای چه اثری بر بناهای تاریخی گذاشته باشد.
از سوی دیگر «علی دارابی»، قائم‌مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی کشور که درباره وضعیت آثار تاریخی اظهارنظر کرده، درباره وضعیت اصفهان گزارشی نداده است. او با حضور در مجموعه میراث جهانی «کاخ گلستان» و «موزه ملی ایران» به خبرگزاری‌ها گفته است: «از نزدیک به بررسی وضعیت ایمنی و حفاظت آثار و اشیا تاریخی آن‌ها پرداختم. موزه‌ها، پایگاه‌های میراث ملی و جهانی و اماکن فرهنگی-تاریخی به‌صورت موقت تعطیل شدند و خوش‌بختانه آسیبی به اموال فرهنگی-تاریخی وارد نشد.»
با این حال، دارابی به نکته‌ای اشاره کرده که در مورد اصفهان نیز می‌تواند صادق باشد. او گفته است: «تا این لحظه گزارشی که مبنی بر آسیب مستقیم به آثار تاریخی باشد نداشتیم اما در مواردی مثل شهر تهران در حریم آثار و محدوده بافت تاریخی مواردی داشتیم که هرچند موجب آسیب مستقیم به آثار نشده است اما در صورت تکرار می‌تواند طی زمان موجب سست شدن بنیان‌های سازه‌ای و کالبدی آثار تاریخی شود.»
آسیب ناشی از انفجار پرتابه‌های اسراییلی در اطراف «طاق‌بستان» کرمانشاه و «قنات» شمیران نیز هنوز ارزیابی کارشناسانه نشده‌اند.
براساس گزارش خبرگزاری «مهر»، «آفرین امامی»، مدیر کاخ گلستان از بسته‌بندی و ساماندهی مجموعا ۳۰۰ هزار شی خبر داده و «جبرئیل نوکنده»، رییس کل موزه ملی ایران هم گفته که اشیا غیرقابل‌انتقال به گنجینه، توسط عایق ضدحرارت و گونی‌های شن محافظت شده‌اند.
در همین حال، «بهرام روشن‌ضمیر»، باستان‌شناس می‌گوید:« تا این لحظه می‌دانیم که آثار تاریخی و میراث‌فرهنگی ایران در پی جنگ اسراییل و ایران آسیبی ندیده‌اند.»
عکس‌هایی از چگونگی سنگربندی و استفاده از برخی پوشش‌ها در کاخ گلستان منتشر شد که انتقادهایی در پی داشت. چیزی که «محمد بهشتی»، عضو شورای عالی میراث‌فرهنگی درباره آن به روزنامه پیام ما گفته است: «مجسمه داریوش را با پوشش‌هایی که در برابر موج انفجار یا ترکش‌ها حفاظت می‌کرد، پوشش داده بودند. این پوشش‌ها برای حفظ آثار در مقابل موج انفجار و ترکش‌های احتمالی است. به‌نظرم این نهایت کاری بود که در زمان کوتاه می‌شد انجام داد.»
از سوی دیگر با شروع جنگ، فعالان میراث فرهنگی و موزه‌داران به‌سرعت با نهادهای بین‌المللی از جمله «یونسکو» و «ایکوم»، شورای محوطه‌ها و بناهای تاریخی و شورای جهانی موزه‌ها، مکاتبه کردند. جمعی از تشکل‌های میراث فرهنگی نامه‌ای به خانم «اُدری آزوله»، دبیرکل یونسکو در خصوص آسیب رسیدن به آثار و محوطه‌های تاریخی ایران در نتیجه جنگ با اسراییل نوشتند.
«احمد محیط طباطبایی»، رییس ایکوم ایران، پیش‌تر در گفت‌وگویی با روزنامه پیام ما تاکید کرده بود که «یونسکو و ایکوم باید از بیش از ۸۰۰ موزه ایران و سایر آثار تاریخی و باستانی که در ایران قرار دارد در برابر حمله اسراییل حمایت کرده و محدوده آن را جزو حریم امن تاریخی و فرهنگی قلمداد کند.»
«رضا دبیری‌نژاد»، رییس موزه هنرهای معاصر تهران نیز درباره تمهیدات به‌کار گرفته شده برای حفاظت از اشیا تاریخی به وب‌سایت «آفتاب» گفته بود: طبق دستورالعمل‌های جهانی عمل کردیم از جمله یکی از این توصیه‌ها این بود آثاری که کوچک هستند به اماکن امن منتقل شوند. موزه‌های تهران و شهرهای بزرگ که خطر بیشتری آن‌ها را تهدید می‌کرد، این کار را کردند. البته همه موزه‌های کشور مخازن بزرگی ندارند که بتوانند تمام آثار خود را جمع کنند. برخی از این موزه‌ها آثار را به فضاهایی که امنیت بیشتری دارند منتقل کردند، در حدی که آن‌ها را از لرزش‌ها دور نگه دارند و یا آن‌ها را از روی دیوار پایین آوردند.»
متروی تهران فعال است
آنچه براساس گفت‌وگو با تعدادی از شهروندان تهرانی می‌توان گفت این است که مترو تهران فعال است و در نتیجه حملات اسراییل آسیبی ندیده است. با این حال شهرداری تهران تاکنون گزارشی درباره میزان خسارات وارده به امکانات خود منتشر نکرده است و تنها در مورد حفاظت از موزه‌های تحت مدیریت شهرداری گزارش‌هایی از اظهارنظر مسوولان شهرداری دیده می‌شود.
یکی از شهروندان می‌گوید: «طی روزهای اخیر اعلام کردند استفاده از مترو رایگان است که این امکان تا روز شنبه نیز تمدید شد.»
او همچنین توضیح می‌دهد: «در مسیرهایی که من تردد می‌کنم هنوز به مشکلی ناشی از مسدود بودن خیابان‌ها برنخورده‌ام. با وجودی که محل سکونتم با تجریش، همان‌جایی که براثر حمله اسراییل تاسیسات آب دچار مشکل شد، فاصله دارد، نگران وضعیت آب بودم. تا الان مشکلی ندیده‌ام. شاید چون هنوز تهرانی‌ها برنگشته‌اند تا دوباره تراکم جمعیت باعث افت فشار شود.»
«شایان» که ساکن محدوده میدان «رسالت» تهران است درباره وضعیت پلتفرم‌های اینترنتی نیز به ایران‌وایر می‌گوید: «اسنپ و تپسی فعالیت‌شان عادی شده، آن مشکلی که درباره کارنکردن نقشه‌خوان‌ها به‌دلیل اختلال در جی‌پی‌اس بود برطرف نشده و راننده‌ها باید طبق دانسته خودشان مسیریابی کنند. من از اسنپ مارکت هم خرید کرده‌ام. دست‌کم این بخش از خدمات فعال است.»