۸ ذیحجه؛ روزی تعیین کننده در نهضت امام حسین(ع)

به گزارشامید، در ادامه به مهمترین موارد در این زمینه اشاره می شود:

شب ۸ ذی الحجه سال ۶۰ هجری قمری گفت وگوی محمدبن حنفیه با حسین(ع)

هنگامی که محمدبن حنفیه متوجه شد امام حسین(ع) قصد حرکت به سوی کوفه را دارد، گریست و در شبی که صبحگاهان آن حسین(ع) عزم کوفه داشت، پس از اقامه نماز مغرب به محضر امام(ع) رسید و گفت:

" برادر، تو " مکر " اهل کوفه را با پدر و برادرت می دانی؛ می ترسم که حال تو مانند حال گذشتگان شود. در حرم بمان که عزیزترین اهل حرم هستی و کسی نمی تواند متعرض تو گردد. "

امام حسین(ع) فرمود:" برادرم، می ترسم " یزید بن معاویه " مرا در حرم ترور کند و من همان کسی باشم که حرمت این بیت به وسیله او مباح و شکسته شود. "

محمدبن حنیفه گفت:" اگر از این امر بیم داری به یمن یا سرزمین دیگری برو که در آن جا در امان خواهی بود و کسی به تو دست نخواهد یافت. "

امام فرمود:" برادرم؛ اگر در بطن صخره ای پنهان شوم، مرا بیرون می آورند و می کشند. "

سپس فرمود: " در آن چه گفتی می اندیشم. "

روز ۸ ذی الحجه سال ۶۰ هجری قمری

به علت تعدد رویدادهایی که مورخان برای این روز نقل کرده اند، ابتدا فهرست وار عنوان این وقایع ذکر و سپس به شرح آن ها پرداخته می شود:

۱. ایراد خطبه توسط امام حسین(ع) در مکه

۲. ورود " عمرو بن سعید " به مکه

۳. گفت وگوی " ابن زبیر " و امام حسین(ع) در مکه

۴. تبدیل حج به عمره مفرده از سوی امام حسین(ع)

۵. خروج امام حسین(ع) از شهر مکه

۶. گفت وگوی مجدد " محمدبن حنفیه " با امام حسین(ع)

۷. نامه امام(ع) به بنی هاشم

۸و ۹. دیدار و گفت وگوی ملائک و جنیان با امام حسین(ع)

۱۰. درگیری " یحیی بن سعید " با امام(ع)

۱۱. قیام مسلم بن عقیل(ع) در کوفه

شرح این وقایع نیز به شرح زیر است:

۱. ایراد خطبه از سوی امام حسین(ع) در مکه

تعدادی از تاریخ نگاران، خطبه ای به نام " ذهبیه " از امام حسین(ع) قبل از خروج ایشان از مکه به سوی عراق نقل کرده اند. از متون تاریخی در این باره، چنین استنباط می شود که امام حسین(ع) این خطبه را در روز هشتم ذی الحجه قبل از خروجشان از شهر مکه ایراد کرده اند.

در متن این خطبه می خوانیم:

" سپاس مخصوص خداوند است. آن چه او بخواهد همان می شود. هیچ حول و قوه ای نیست مگر به او، درود خدا بر رسولش باد. مرگ بر گردن فرزندان آدم مانند گردنبند بر گردن دختران جوان بسته شده؛ اشتیاق من برای دیدار نیاکانم همانند اشتیاق یعقوب است به دیدار یوسف. برای من قتلگاهی انتخاب شده است که آن را ملاقات خواهم کرد. بند بند بدن مرا گرگ های بیابان در ناحیه ای بین " نوامیس " و " کربلا " از هم جدا خواهند کرد و شکم های گرسنه و توبره های خالیشان را با من پر خواهند کرد. از روزی که بر قلم تقدیر رفته است، گریز نیست. رضای ما اهل بیت رضای خداست. ما بر بلای او صبر می کنیم و او پاداش صابران را به ما عنایت می کند. هرگز پاره های تن رسول خدا(ص) از او جدا نمی شوند، بلکه با او در " حظیره قدس " گرد خواهند آمد. چشمان رسول خدا(ص) به اینان روشن می شود و وعده او به اینان محقق می گردد. هر کس جانش را در راه ما فدا می کند و خود را برای القای پروردگار آماده می بیند با ما کوچ کند. من صبحگاه حرکت خواهم کرد؛ ان شاءالله. "

۲. ورود " عمرو بن سعید " به مکه

" عمرو بن سعید بن عاص " که در رمضان سال ۶۰ قمری از سوی " یزید " به ولایت مدینه و امارت(مسئولیت برگزاری) مراسم حج(امیرالحاج) منصوب شده بود به دستور او در بحبوحه مراسم حج با لشگری انبوه به مکه رفت و امور حج را به عهده گرفت.

یزید به او توصیه کرد حسین(ع) را مخفیانه دستگیر کند و اگر نتوانست چنین کند، او را بکشد و اگر حسین(ع) حاضر به جنگ با او شد، بجنگد.

" عمرو بن سعید " در روز " ترویه "(روز آغاز مراسم حج) با لشگری عظیم وارد مکه شد.

۳. گفت و گوی عبدالله بن زبیر و حسین(ع) در مکه

از " عبدالله بن سلیم " و " مذری بن مشمعل "(که هر دو از قبیله بنی اسدند) روایت شده است:

به قصد حج از کوفه حرکت کردیم تا به مکه رسیدیم، روز " ترویه " وارد آنجا شدیم. حسین(ع) و " عبدالله بن زبیر " را دیدیم که میان " حجر " و در کعبه ایستاده بودند. نزدیک رفتیم و شنیدیم که عبدالله بن زبیر به حسین(ع) می گفت: " اگر می خواهی بمانی، بمان و این کار را به عهده بگیرد؛ پشتیبان تو می شویم و یاریت می کنیم؛ خیرخواهی و بیعت می کنیم. "

امام حسین(ع) گفت:" پدرم به من گفته قوچی در آنجا(مکه) هست که حرمت کعبه را می شکند؛ نمی خواهم من آن قوچ باشم. "

ابن زبیر به او گفت:" اگر می خواهی، بمان و کار را به من واگذار که از تو اطاعت می کنم. "

حسین(ع) فرمود:" این را نمی خواهم. "

سپس آن ها آهسته سخن گفتند تا وقتی که دعای مردم را شنیدند که هنگام ظهر به سوی " منا " می رفتند.

۴. تبدیل حج امام حسین(ع) به عمره مفرده

" یزید " علاوه بر این که به " عمرو بن سعید " فرمان دستگیری حسین(ع) را در ایام حج داد، سی نفر از بنی امیه را نیز با ماموریت قتل حسین(ع) به مکه فرستاد.

پس از اینکه امام(ع) از این مساله آگاه شد، احرام حج را به عمره مفرده مبدل کرده و طواف " بیت " و " سعی " بین " صفا " و " مروه "(از اعمال حج) را به جا آورد، " تقصیر " کرد(موی سر خود را زد) و از احرام خارج شد؛ چون می دانست نخواهند گذاشت حج را تمام کند و احتمال می داد هنگام مراسم حج او را دستگیر(یا ترور) کنند؛ پس از آن آماده خروج از شهر شد.

۵. خارج شدن امام حسین(ع) از شهر مکه

بیشتر مورخان و محدثان روز هشتم ذی الحجه سال ۶۰ قمری را روز خارج شدن امام حسین(ع) از مکه می دانند.

در مورد کیفیت خارج شدن آن حضرت نوشته اند که امام حسین(ع) آن عده از یارانش را که قصد داشتند با او به سوی عراق حرکت کنند، جمع کرد؛ به هر یک از آنان ده دینار و یک شتر داد که زاد و توشه خود را با آن حمل کنند، سپس بیت(کعبه) را طواف کرد؛ " سعی " " صفا " و " مروه " به جا آورد؛ آماده حرکت شد و دختران و خواهرانش را بر محمل ها سوار کرد.

امام حسین(ع) در روز " ترویه "، همراه ۸۲ تن از اهل بیت، فرزندان، موالی و شیعیانی که به او پیوسته بودند از مکه به سوی کوفه حرکت کرد در حالی که مردم به سوی منا می رفتند.

۶. گفت وگوی مجدد " محمدبن حنفیه " با حسین(ع)

هنگام سحر، امام حسین(ع) از مکه حرکت کرد. وقتی این خبر به " محمد بن حنفیه " رسید، نزد امام حسین(ع) آمد، زمام شتر او را گرفت و گفت:

" برادر، آیا به من وعده ندادی در آنچه گفتم بندیشی؟ "

امام(ع) فرمود:" بله. "

" محمد بن حنفیه " گفت:" پس چه چیز باعثخروج عاجلانه تو شده است؟ "

امام حسین(ع) فرمود:" پس از اینکه از تو جدا شدم پیامبر خدا(ص) در خواب نزد من آمد، مرا به سینه خود چسبانید و بین دو دیده مرا بوسید و فرمود: " حسین، نور چششم، به سوی عراق برو که خدا می خواهد تو را کشته و محاسنت را آغشته به خون ببیند. "

محمد بن حنیفه به شدت گریست و گفت:" تا وقتی چنین است، پس معنای اینکه زنان را همراه خود می بری چیست؟ "

امام(ع) فرمود: جدم فرمود:" خدا می خواهد آن ها را اسیر ببیند. آن ها نیز از من جدا نخواهند شد تا وقتی من زنده ام. "

محمد بن حنفیه به شدت گریست و امام(ع) را وداع گفت.

۷. نامه امام(ع) به بنی هاشم

از حمزه بن حمران روایت شده است که در حضور ابی عبدالله(جعفر بن محمد صادق(ع) از خارج شدن حسین(ع) و عدم همراهی " محمد بن حنفیه " سخن به میان آمد.

ابی عبدالله(ع) فرمود:" حمزه، حدیثی برای تو می گویم که بعد از این مجلس، دیگر درباره آن سوال نکنی. حسین(ع) هنگامی که از شهر جدا شد امر کرد کاغذی بیاورند و چنین نوشت:

" بسم الله الرحمن الرحیم از حسین بن علی به بنی هاشم. … هر کس از شما به من بپیوندد، شهید خواهد شد و هر کس از من تخلف کند به پیروزی نخواهد رسید و السلام "

۸ و ۹. دیدار و گفت و گوی ملائک و جنیان با امام حسین(ع)

سیدبن طاووس معتقد است پس از خروج حسین(ع) از شهر مکه، طوایفی از فرشتگان و جنیان با او ملاقات و گفت وگو کرده اند. اما دیگر مورخان این واقعه را به خروج امام(ع) از شهر مدینه مربوط می دانند.

۱۰. درگیری " یحیی بن سعید " با امام حسین(ع)

هنگامی که امام(ع) از مکه خارج شد، " عمرو بن سعید بن عاص " گروهی را به فرماندهی برادرش " یحیی بن سعید " فرستاد که مانع رفتن او شوند. وقتی آ ن ها به امام حسین(ع) رسیدند گفتند: " باز گرد، کجا می روی؟ "

امام(ع) اعتنا نکرد و به راه خود ادامه داد. هر دو گروه درگیر شدند و با تازیانه یکدیگر را زدند. امام حسین(ع) و یارانش به سختی مقاومت کردند و به راه خویش ادامه دادند.

همراهان یحیی گفتند: " حسین، از خدا نمی ترسی که از جماعت خارج می شوی و میان این امت تفرقه می افکنی؟ "

حسین(ع) آیه ۴۱ از سوره «یونس» را تلاوت کرد که ترجمه آن در ادامه می آید: " عمل من متعلق به من است و عمل شما متعلق به شماست. شما از عمل من بیزارید و من از آنچه شما انجام می دهید، بیزارم " سپس حرکت کرد.

۱۱. قیام " مسلم بن عقیل(ع) " در کوفه

" مسلم بن عقیل(ع) " به همراه تعداد بسیاری از کوفیان قیام خود را آغاز کرد ولی چیزی نگذشت که حکومت با ترفندهای مختلف یاران وی را بوسیله حیله های مختلف آنان را از اطراف مسلم پراکنده کردند و مسلم بن عقیل را تنها گذاشتند.

منبع: اولین روز شمار جامع تاریخ عاشورا(ج۱)، تالیف: هیات تحریریه انجمن کادح، ناشر: مشق هنر.